Y tế - Sức khỏe

06/01/2015 - 05:59

Bệnh dịch hạch và cách phòng tránh

TTH - Trước tình hình phức tạp của bệnh dịch hạch và nguy cơ lây lan vào nước ta, gần đây, Bộ Y tế đã có công văn gửi các tỉnh, thành phố tăng cường phòng chống bệnh dịch hạch. Để cung cấp thêm thông tin cho bạn đọc về căn bệnh truyền nhiễm cực kỳ nguy hiểm hay còn gọi là "cái chết đen" này, chúng tôi đã có cuộc phỏng vấn với TS. Nguyễn Lô, Chủ nhiệm bộ môn Truyền nhiễm, Trường đại học Y Dược Huế.

Ông có thể cho biết bệnh dịch hạch là gì và nó nguy hiểm thế nào?

Bệnh dịch hạch là một bệnh nhiễm trùng gây ra do vi khuẩn dịch hạch, có tên khoa học là Yersinia pestis, nếu không điều trị kịp thời có thể gây tử vong cho người bệnh. Bệnh lây truyền chủ yếu từ chuột và một số loài gặm nhấm khác, có bệnh lây sang cho người qua trung gian của bọ chét. Bệnh dịch hạch nguy hiểm vì nếu không điều trị kịp, vi khuẩn dịch hạch vào cơ thể lan đến hạch bạch huyết gần nhất gây viêm, hoại tử, rồi lan vào máu, đi đến nhiều nội tạng trong cơ thể, gây tử vong. Trước khi có kháng sinh điều trị, hầu như người mắc bệnh dịch hạch đều tử vong. Nhiều trường hợp nhiễm trùng huyết, sau đó gây chảy máu từng đám dưới da, hoại tử các đầu chi thành những vùng thâm đen rồi chết, nên trong vụ đại dịch lần thứ hai ở châu Âu, người ta gọi dịch hạch là “Hắc Tử thần” (Black Death)

Năm 1894, tại Hồng Kông, nhà bác học Alexander Yersin phát hiện ra nguyên nhân gây bệnh là vi khuẩn dịch hạch (và để tưởng nhớ đến công lao này, giới khoa học đặt tên cho vi khuẩn dịch hạch là Yersinia pestis có mang tên ông), và sau đó, người ta biết được bọ chét là côn trùng là trung gian truyền bệnh. Năm 1947, streptomycine, kháng sinh đầu tiên và sau đó, lần lượt nhiều loại kháng sinh khác, có hiệu quả điều trị dịch hạch ra đời mới chấm dứt được nỗi kinh hoàng của căn bệnh này đối với con người. Tuy nhiên, trong thiên nhiên, dịch vẫn tồn tại ở các loài gặm nhấm, nổi tiếng và ở gần người nhất (do đó cũng nguy hiểm cho người nhất) là chuột. Thực sự, chuột cũng là nạn nhân của vi khuẩn dịch hạch như người, nhưng chúng trở thành nguồn chứa vi khuẩn dịch hạch trong thiên nhiên. Khi chuột mắc dịch hạch, bọ chét hút máu có vi khuẩn vào trong hệ tiêu hóa. Ở đó, vi khuẩn dịch hạch lại phát triển làm nghẽn đường tiêu hóa của bọ chét, khiến chúng càng đói và càng muốn hút nhiều máu hơn. Khi chuột mắc bệnh chết, bọ chét sẽ nhảy ra khỏi cơ thể chết để tìm chuột khác còn sống để tiếp tục hút máu và truyền bệnh cho cơ thể mới. Dịch cứ thế tiếp tục.

Ngoài đường lây truyền từ bọ chét ở chuột ra thì bệnh dịch hạch còn lây truyền qua những con đường nào khác, thưa ông?

Theo thông tin từ Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế), từ ngày 31-8-2014 đến nay, tại Madagascar đã ghi nhận 119 trường hợp mắc bệnh dịch hạch (2% là dịch hạch thể phổi), trong đó có 40 trường hợp tử vong. Trước đó, cơ quan đầu mối IHR của Mỹ thông báo ghi nhận 4 trường hợp mắc bệnh dịch hạch tại bang Colorado, Mỹ và Ủy Ban Kế hoạch hóa gia đình Trung Quốc cũng đã thông báo ghi nhận 1 trường hợp tử vong do bệnh dịch hạch thể phổi tại tỉnh Cam Túc (Trung Quốc). Tại Việt Nam 12 năm trở lại đây không có người mắc dịch hạch, nhưng nguy cơ lây lan từ nước ngoài rất lớn.

Ngoài đường lây chính là bọ chét của chuột bị dịch hạch tình cờ đốt người khiến người bị bệnh, người ta có thể bị lây dịch hạch do một số đường khác như sau:

1.Từ người bị dịch hạch thể phổi lan sang người khác: Phổi của người có thể bị vi khuẩn dịch hạch tấn công thứ phát (ban đầu vi khuẩn ở nơi khác, theo máu đến phổi) hay tiên phát (vi khuẩn dịch hạch lọt vào cơ thể đầu tiên qua đường hô hấp) làm người bệnh khó thở, ho nhiều, khạc đàm. Trong đàm người bệnh có máu và vi khuẩn dịch hạch. Khi ho, khạc đàm, vi khuẩn dịch hạch sẽ ra ngoài không khí chung quanh người bệnh. Người tiếp xúc với người dịch hạch thể phổi có thể hít phải không khí này vào phổi, và sau đó cũng trở thành dịch hạch thể phổi tiên phát, tiếp tục lây cho người khác. Vì vậy, phải cách ly người bệnh dịch hạch có biểu hiện ở phổi.

2. Tai nạn nghề nghiệp của nhân viên phòng thí nghiệm nghiên cứu về vi khuẩn dịch hạch. Do quen thuộc nên nhân viên ở các phòng này có thể bị sơ suất, hít phải vi khuẩn dịch hạch vào phổi khi đang thao tác với chúng. Điều này trong thực tế hiếm gặp.

3. Từ một số thú cưng có liên quan đến động vật gặm nhấm và chuột trong vùng đang có dịch hạch. Một số người thích nuôi thú cưng liên quan đến loài gặm nhấm (chuột bạch, hải ly..) hay các động vật ăn thịt các loài gặm nhấm (mèo), có thể bị lây bệnh nếu thú cưng cũng đang mắc dịch hạch mà không biết. Đường lây có thể qua côn trùng như bọ chét, rận, bét... trên thú cưng cắn người, hoặc qua đường hô hấp nếu thú cưng đang mắc dịch hạch thể phổi. Đường lây này cực kỳ hiếm gặp. Trên thế giới, chỉ ghi nhận một số nhỏ trường hợp mà thôi.

Cần làm gì để phòng tránh bệnh dịch hạch?

Biện pháp phòng hữu hiệu nhất là không để chuột đến gần môi trường sống của người. Muốn thế, chúng ta phải không tạo điều kiện cho chuột sống trong nhà. Tủ, ngăn kéo, phòng ốc nên khóa kín khi không dùng. Thức ăn thừa bỏ vào thùng rác có nắp đậy kỹ. Không vứt rác và thức ăn thừa bừa bãi, kể cả đổ xuống cống vì sẽ nuôi chuột sống trong các đường cống. Chuột không có nguồn ăn thì ít đến. Nên nuôi mèo vì có mèo thì dù mèo không ăn chuột đi nữa, chuột cũng không đến nhà.

Trong trường hợp phải đi vào những vùng đang có dịch hạch thì nên đi ủng, đi tất hoặc mặc quần dày vì bọ chét không nhảy cao quá 1 mét. Trong trường hợp dịch hạch xảy ra nhiều quá, phải có chiến dịch diệt bọ chét và diệt chuột để giảm nguồn lây trong thiên nhiên. Cần lưu ý phải phun thuốc diệt bọ chét trước rồi mới diệt chuột sau vì khi chuột chết, bọ chét không ở trên chuột nữa mà nhảy ra rất nhiều, nếu không diệt rất nguy hiểm cho người. Trường hợp này là khống chế và dập tắt dịch.

Khi có biểu hiện như sốt, nổi hạch... phải đến ngay cơ sở y tế để khám và điều trị. Nếu chẩn đoán sớm thì điều trị không có gì khó lắm. Đa số trường hợp tử vong do dịch hạch hiện nay là do đến khám muộn hay điều trị muộn. Nhiều người cứ nhầm tưởng bị chuột cắn là mắc dịch hạch. Thật ra chỉ bọ chét cắn mới có nguy cơ dịch hạch, còn chuột cắn người, thường không gây dịch hạch.

Xin cảm ơn ông!

Ngọc Hà (thực hiện)

Chia sẻ bài viết

BÌNH LUẬN