Du khách quốc tế thích thú với chiếc xích lô Huế. Ảnh: DT
Trời mưa, ngang qua trước cửa chính khách sạn Morin ở đầu cầu Trường Tiền, tôi bất ngờ bắt gặp một cảnh tượng rất... nản: Một anh xích lô đang đỗ chờ khách ngay trước cổng khách sạn, sau khi ăn xong phần thức ăn đựng trong mấy cái túi nylon đã vo lại, điềm nhiên tiến ra ném toẹt chúng giữa mặt đường. Xong, rửa tay ở một vũng nước mưa đọng cạnh đó rồi trở lại thoải mái thả mình vào chiếc ghế xích lô của mình tiếp tục chờ khách. Không chỉ có tôi thấy khó chịu mà không ít người đi qua cũng phải chau mày.
Huế không thiếu tiềm năng du lịch, hay hơi đại ngôn một tí - đại ngôn có cơ sở chứ không phải đại ngôn lấy được - hiếm nơi nào tài nguyên du lịch nhiều như Huế. Riêng chuyện di sản, có nơi nào ở Việt Nam này hội tụ đến 5 di sản thế giới trong mình như Huế? Có nơi nào có hệ đầm phá rộng lớn với nhiều sản vật quý như Huế? Có nơi nào có dòng sông đẹp như sông Hương của Huế? Có nơi nào có quần thể các phủ đệ, nhà vườn - nhà rường tuyệt đẹp như Huế? Có nơi nào có hệ thống chùa tự đầy thiền vị như Huế? Có nơi nào có cả một kho tàng di sản ẩm thực phong phú hấp dẫn như Huế?... Chắc là hiếm. Vậy nhưng, cái đáng buồn hiện nay mà không ít người nhìn nhận là số người thực sự thấy tự hào để rồi tự giác chung tay làm cho tiềm năng thế mạnh của quê hương mình được phát huy, được trở thành nguồn lực thật dồi dào giúp Huế mạnh giàu vẫn đang còn quá ít. Ngay như trường hợp anh xích lô nọ, anh làm nghề xích lô du lịch chứ không phải là loại xích lô vẫn hay chở hàng hóa «tứ tung» như vẫn thấy, mưu sinh của anh gắn với du lịch, ngày ngày tiếp xúc với khách du lịch, hơn ai hết, lẽ ra anh phải biết trân quý mà gìn giữ thành phố này, để làm đẹp lòng du khách, để thu hút du khách đến với Huế ngày mỗi nhiều hơn, cũng đồng nghĩa với cơ hội kiếm tiền của anh cũng sẽ theo đó mà gia tăng. Thế mà, ngay cả cái chuyện giản đơn là giữ sạch cho thành phố vẫn không làm được. Hỏi có buồn chăng?
Chiều mưa, tôi về thăm ông, một học giả có tên tuổi, cũng là một người luôn đau đáu với Huế. Không hẹn mà gặp, ông đón tôi và bắt đầu bằng câu chuyện du lịch Huế. “Phải quy hoạch và cố mà giữ những gì là tinh hoa, là giá trị của Huế. Chừng ấy là đủ ăn thiên hạ rồi. Như con sông Hương và con sông Thọ Lộc, nếu biết khai thác, nó là cục vàng ròng của Huế. Mình phải làm sao cho nhà cửa của dân chúng 2 bên bờ người ta tự giác xếp đặt tử tế. Du khách tới, du ngoạn dọc sông, có thể ghé vào bất cứ bến của một nhà nào đó lên tham quan. Thấy nhà cửa tử tế, thấy người dân lịch thiệp, người ta sẽ quấn quýt mãi, và sẽ còn giới thiệu bạn bè tới Huế...”. Nghe ông say sưa nói, tôi chợt nhớ về Hội An phố cổ mà mình vừa có dịp trở lại và lang thang một đêm. Không biết có chủ quan không, nhưng theo như những gì tôi cảm nhận thì người dân nơi đây họ rất có ý thức là chủ nhân của di sản, tự hào với di sản và dĩ nhiên cũng sống được bằng di sản. Những yếu tố ấy cứ hòa quyện với nhau một cách tự nhiên, “cộng sinh” một cách dễ thương, bền vững. Tìm hiểu thì những điều ấy không phải tự nhiên mà có, mà trước hết là phải có những người đi tiên phong, đặc biệt là những người lãnh đạo tâm huyết, cầu thị, không mệt mỏi trong học hỏi và áp dụng cho thành phố. Lẽ dĩ nhiên, Hội An nhỏ gọn, dễ làm. Nhưng nói thế không phải Huế mình mênh mông mà không làm được. Hãy bắt đầu từ việc chọn lựa và “sắp đặt” một góc nào đó, làm cho thật ngon lành, tự khắc nó sẽ mà lan tỏa.
Nhưng, quan trọng là phải kích thích, tạo dựng cho được cái ý thức thị dân, những người dân sống trong một thành phố văn hóa, thành phố di sản. Hơn ai hết, họ phải là người sống có văn hóa, biết yêu quý, biết giữ gìn, biết tự hào về thành phố của mình. Những hành vi xả rác, bôi bẩn, bán mua, dịch vụ chụp giật, thái độ bán mua “chanh chua chuối chát” với khách du lịch... cần phải được điều chỉnh và đi đến loại trừ. Có thể là chưa thái quá, nhưng không phải là không bức xúc. Thế nên, ngay trong Hội nghị Tỉnh ủy lần thứ 6 vừa mới diễn ra cách đây mấy hôm, một đại biểu là PGS-TS đã nhắc lại ý kiến của ông “đề nghị Tỉnh ủy ra một nghị quyết... không tốn tiền bạc chi hết”. Nghị quyết đó yêu cầu mỗi tỉnh ủy viên, và sau đó là mỗi cán bộ đảng viên, ít nhất mỗi tuần một lần phải quét dọn trước cổng nhà mình cho sạch sẽ. Đồng thời, không bỏ rác ra đường vào những giờ không có xe của công ty môi trường đi thu gom. Cán bộ làm gương, người dân bắt chước, thành phố sẽ sạch đẹp. Chừng ấy thôi là Huế đã ăn điểm rồi.
Tạo dựng ý thức thị dân cho cư dân Huế chính là tạo dựng cái hồn cốt cho thành phố di sản. May mắn là điều này sẽ không quá phức tạp bởi bản tính, cốt cách của dân Huế đã có sẵn cái nền móng khá sâu bền rồi. Bây chừ chỉ cần khơi dậy chỉ cần khuyến khích, tôi tin nó sẽ thức giấc và trở thành trợ lực tích cực cho một Cố đô Huế dễ thương, quyến rũ và phồn thịnh.
Huy Khánh