ClockChủ Nhật, 25/11/2018 07:00

Chợt nhớ chuyện quan Phủ doãn từ chức

TTH - Một chiều thu, khi cùng anh bạn từ Hà Nội vào chơi, đi qua trụ sở UBND tỉnh trên đường Lê Lợi bên bờ Nam sông Hương, anh hỏi: “Ngày xưa, quan Phủ doãn làm việc ở đây phải không?”…

Trụ sở UBND tỉnh hiện nay. Ảnh: Phan Thành

Anh hỏi chuyện xưa vào lúc Quốc hội và các cơ quan truyền thông đang nói nhiều đến “văn hoá từ chức”, nên xin kể chuyện quan Phủ doãn ở Huế từ chức… Chuyện xảy ra đã hơn 80 năm, lại là chuyện quan lại thời phong kiến lạc hậu, nên ít được nhắc đến. Vì là chuyện xưa, nên xin chú giải rằng: Phủ doãn là quan đứng đầu tỉnh được chọn làm kinh đô của một nước. Thời thuộc Pháp, Huế là kinh đô của Việt Nam, quan Phủ doãn bị Khâm sứ Pháp chi phối, chẳng có quyền hành gì nhiều, nhưng danh tiếng thì sang trọng, nên Triều đình thường phải chọn những người có học vị cao hoặc được quan lại đương thời kính nể, lại “ưu tiên” chọn người ngoại tỉnh do luật “Hồi tị”, cấm bố trí người “đồng hương, đồng họ” nắm quyền nơi mình có các mối quan hệ thân thiết… Vậy nên, Hoàng Giáp Nguyễn Khắc Niêm (quê Hương Sơn, Hà Tĩnh) được cử giữ chức Phủ doãn năm 1936 (trước đó, cụ Nguyễn Công Trứ, cùng quê Hà Tĩnh, cũng đã ngồi ghế này…). Những năm gần đây, nhiều tờ báo đã viết về Cụ với bài “Tứ tôn châm” Cụ trình lên vua Thành Thái khi Cụ đỗ Hoàng Giáp năm 1907, nhưng đến nay vẫn có ý nghĩa thời sự. (*) Còn chuyện Cụ từ chức khi làm Phủ Doãn thì chưa mấy người biết.

Về thời điểm cụ Hoàng Giáp Nguyễn Khắc Niêm ngồi ghế Phủ doãn, do trải qua bao cuộc “bể dâu”, mãi sau này mới biết được chính xác. Năm 1997, trong cuốn sách “Cụ Hoàng Hương Sơn” chỉ viết cụ giữ chức Phủ doãn “khoảng từ năm 1935-1939”. Cả cuốn “Souverains et Notabilités d’ Indochine” (Édition du Gouvernement Général de l’Indochine, 1943 - tạm dịch là “Vua chúa và danh sĩ xứ Đông Dương” do Phủ Toàn quyền Đông Dương xuất bản năm 1943), cũng chỉ ghi “Đại thần Nguyễn Khắc Niêm… Từ 1933 đến 1941, Tuần vũ tỉnh Khánh Hòa và Phủ doãn (tỉnh trưởng) Thừa Thiên và Chủ tịch Hội đồng Cải lương hương tục ở Huế…”. Mãi đến năm 2012, được biết phía sau trụ sở UBND tỉnh Thừa Thiên Huế hiện nay có tấm bia cổ ghi tên các vị từng giữ chức Phủ doãn, con cháu cụ đã nhờ nhà nghiên cứu Trần Đại Vinh vào xem và thấy tương ứng với hai dòng chữ “Bảo Đại thập niên” và “Bảo Đại thập nhị niên” là tên “Nguyễn Khắc Niêm đại nhân.” Như vậy, cụ Niêm ngồi ghế Phủ doãn hai lần: năm 1936 và năm 1938.

Bia cổ sau trụ sở UBND tỉnh Thừa Thiên Huế hiện nay. Ảnh: TL

Năm 1937, chính là thời điểm xảy ra chuyện cụ từ chức. Chuyện này, đã in trong sách “Cụ Hoàng Hương Sơn”, nhưng sách chỉ dành cho con cháu và người thân, lại chỉ là mấy dòng chữ nhỏ trong mục chú thích bài của bác Lê Văn Yên, nên ít người để ý.

Bác Lê Văn Yên (1916-2006) là con trai họa sĩ Lê Văn Miến, thầy dạy Nguyễn Tất Thành ở Trường Quốc Học Huế - về sau trở thành Chủ tịch Hồ Chí Minh; cụ Miến là bạn đồng liêu với cụ Niêm, khi cụ làm Tế tửu Quốc Tử giám, còn cụ Niêm làm Tư nghiệp (tương tự như là Viện trưởng và Viện phó Đại học Quốc gia ngày nay) nên mới biết câu chuyện sau đây:

“Khoảng thời gian 1936-1937, cụ làm Phủ doãn Thừa Thiên, chức quan đầu tỉnh ở kinh đô triều Nguyễn, có viên tri huyện huyện Phú Vang là TTK xài hoang tiêu lạm hết tiền thuế của dân nộp, bày mưu đốt xe ở Đập Đá, rồi nói xe chở tiền thuế bị cháy; mưu bị lộ, cụ chẳng như ai kết tội riêng cho thuộc hạ, mà tự nhận lấy lỗi của mình bất minh, tự ý xin thôi quan, không chịu làm Phủ doãn nữa. Người đương thời ai ai cũng lấy làm cảm phục”.

Như thế, cụ từ chức năm 1937, nhưng đến năm 1938, “người ta” lại đưa cụ trở lại ghế Phủ doãn. Tròn 80 năm đã qua từ ngày ấy… dinh Phủ doãn xưa nay chỉ còn cái miếu và tấm bia cổ phía sau, không mấy ai biết, nhưng câu chuyện “quan Phủ doãn từ chức” hình như vẫn còn chút “thời sự”.

(*) Bài “Tứ tôn châm” gồm 4 câu: “Tôn tộc đại quy / Tôn lộc đại nguy / Tôn tài đại thịnh / Tôn nịnh đại suy”. Đây là kế sách dựng nước mà Cụ viết theo chỉ dụ của vua Thành Thái đối với các tân khoa. Bài mới nhất bình về “Tứ tôn châm” là của nhà báo Nguyễn Uyển đăng trên “Người làm báo” ngày 30/7/2018, có câu: “Nhiều người coi đấy là phương châm “trị quốc”! Thiên hạ bảo đó là 16 chữ vàng tôn vinh tư chất đẹp của người Việt. Tư tưởng ấy, lời răn ấy càng có ý nghĩa biết bao khi cán bộ, đảng viên đang tích cực học tập tư tưởng, đạo đức, phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh…”.

TRUNG SƠN

ĐÁNH GIÁ
Hãy trở thành người đầu tiên đánh giá cho bài viết này!
  Ý kiến bình luận

BẠN CÓ THỂ QUAN TÂM

Đón đọc Báo Thừa Thiên Huế thứ sáu ngày 21/6/2019

Kỷ niệm 94 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2019) trên trang chính Báo Thừa Thiên Huế số 7627 ra thứ sáu ngày 21/6/2019 có bài viết với thông điệp “Tự do báo chí gắn liền với chấp hành pháp luật”.

Đón đọc Báo Thừa Thiên Huế thứ sáu ngày 21 6 2019
“Ba quốc gia – một điểm đến”: Khám phá di sản Đông Dương

Theo đánh giá của ngành du lịch Huế, di sản, văn hóa, lịch sử và biển của ba nước Việt Nam, Lào và Campuchia… là những yếu tố để xây dựng tour “Ba quốc gia – Một điểm đến” hay hành trình “Khám phá di sản Đông Dương” và Huế được xác định là điểm dừng chân quan trọng trong hành trình này.

“Ba quốc gia – một điểm đến” Khám phá di sản Đông Dương
Return to top