Tác giả ở Tháp cảng Kobe
Người đưa đoàn chúng tôi đến thăm Kobe là Nguyễn Mạnh Ngọc. Anh quê Hà Nội, học Luật; từ đầu những năm 1990 sang Nhật học tiếp và gần đây, trở thành Hướng dẫn viên của Vietravel sau khi vợ con đã định cư ở xứ sở này. Theo lời của Ngọc, Kobe có 2 công trình tiêu biểu còn đứng vững sau trận động đất kinh hoàng năm 1995, đó là tháp cảng Kobe và chiếc cầu Akashi Kaikyo, vắt qua eo biển Akashi.
Tháp cảng Kobe cao 108m, được xây năm 1963 uyển chuyển nhưng mạnh mẽ, sau thảm họa trở thành biểu tượng mới của người Kobe và chiếc cầu treo Akashi Kaikyo, nơi kết nối tinh hoa công nghệ, trở thành biểu tượng của đất nước Nhật Bản. Cầu Akashi Kaikyo dài gần 4 cây số, vắt qua vịnh Akashi, nối Kobe với đảo Awaji, được xây dựng từ năm 1988. Cầu có 3 nhịp. Nhịp chính, khi xây dựng chỉ dài 1.990m nhưng sau trận động đất đã dãn thêm 1 mét!
Đầu bếp giới thiệu món bò bít - tết Kobe
Bên cạnh những tiến bộ mới nhất được ứng dụng để giữ cân bằng hay không cho hơi nước biển ăn mòn kim loại của tuyến cáp treo, thế giới nể phục khi biết, mặc dù bị tác động với cường độ 7,2 richter nhưng cây cầu Akashi Kaikyo vẫn không hề gì nhờ có 2 hệ thống dầm cứng có khớp nối cho phép chịu đựng được sức gió 286 km/h và chịu được động đất cấp 8.5 theo thang richter và sự va đập của dòng nước. Nhờ có chiếc cầu này, kinh tế- xã hội vùng Kinki được hưởng lợi mà trực tiếp là Awaji, vốn trước đây là đảo của tỉnh Hyogo mà Kobe là thủ phủ.
Sau hơn 20 năm nỗ lục tái thiết, một Kobe trẻ trung, hiện đại hình thành. Đến Kobe hôm nay, nếu chủ ý tìm kiếm dấu vết còn lại sau trận động đất, bạn có thể đến công viên Mariken. Tại hiện trường, một khu cầu cảng bị hư hại được giữ lại, tập trung và đa dạng nhất là hiện vật được trưng bày ở Bảo tàng Động đất thuộc Viện Nghiên cứu giảm nhẹ thiên tai & Đổi mới con người (DRI). Đi vào hoạt động từ tháng 4/2002, DRI là nơi trưng bày, lưu giữ những tài liệu cùng nhiều dữ liệu liên quan đến trận động đất tại Kobe năm 1995 nhằm giúp mọi người rút ra bài học từ thảm họa. DRI còn là nơi đào tạo nguồn nhân lực cho các địa phương ở Nhật và chia sẻ với các quốc gia kinh nghiệm về ứng phó với động đất.
Ở phía tây của tòa nhà, đoàn chúng tôi được đưa đến một khán phòng khá rộng có nhiều bậc từ thấp đến cao. Sau lời giới thiệu ngắn gọn, ánh đèn vụt tắt. Âm thanh, hình ảnh và ánh sáng của công nghệ 3D đã giúp chúng tôi tận mắt chứng kiến: “Cú sốc lúc 5:46”. Chỉ trong chốc lát những công trình vẹn nguyên của Kobe thi nhau sụp đổ. Điện chập, nhà cháy. Đường cao tốc bị vặn vẹo ngã nghiêng. Cảnh tượng thật hãi hùng! 7 phút trải nghiệm hình ảnh do cơn địa chấn mang tên Hanshin-Awaji mang lại nhiều người đã không cầm được mắt, bởi chỉ trong vòng 20 giây nhưng trận động đất Hanshin-Awaji có cường độ 7,2 richter đã làm cho 6.433 người thiệt mạng, trong đó, có 4.600 người dân ở Kobe thiệt hại vật chất ước chừng 100 tỷ USD. Thời khắc ấy là 5h46 phút (giờ Nhật Bản) của ngày 17/01/1995.
Cứ ngỡ cơn “địa chấn” ấy sẽ làm cho Kobe quỵ xuống nhưng tại một khán phòng khác rộng rãi hơn, chúng tôi đã chứng kiến sự trỗi dậy của Kobe, thông qua câu chuyện thương tâm của một cô gái được thực hiện dưới dạng phim tài liệu. Khi ngôi nhà bị sập, cô muốn nán lại tìm cách cứu chị. Nhưng người chị không may mắn ấy đã van nài em: “Hãy chạy đi !”. Nghe lời chị, cô đã sống sót và như những người lâm nạn khác ở Kobe, cô bắt đầu đối diện với những thử thách khi sống trong cảnh không nhà, không điện, không nước và lạnh giá.
Kobe ngày nay
Xem 15 phút phim mang tên “Sống mãi với thành phố”, từ thẳm sâu, chúng tôi hiểu do đâu, Kobe hồi sinh thần kỳ. Trước hết và bắt đầu từ những tấm lòng thiện nguyện. Quân đội được điều động, nhiều đội cứu trợ khẩn cấp đã kịp có mặt để giải cứu những người còn mắt kẹt trong đống đổ nát, sơ cứu tại chỗ và đưa về bệnh viện điều trị. Nhiều tòa nhà được trưng dụng làm nơi tạm trú, các khu nhà tạm, khu tái định cư được gấp rút dựng lên. Kobe không hỗn loạn nhờ sự bao bọc của người dân và Chính phủ Nhật Bản.
Bài học được ứng dụng ở Kobe trong tái thiết là khi xây dựng, móng các tòa nhà được chôn sâu hay được đặt trên các viên bi sắt lăn trên mâm trượt. Nó cho phép khi động đất xảy ra, mặt đất chỉ tương tác với các viên bi nên tòa nhà vẫn đứng yên.
Ngày nay, mỗi gia đình ở Kobe đều tự trang bị các túi đựng nhiều vật dụng thiết yếu, như thuốc men, đèn pin, nước uống, thực phẩm… phòng khi nhà bị sập, điện, nước bị cắt có ngay ngay vật dụng mà dùng. Nó tựa như phương châm 4 tại chỗ để ứng phó với thiên tai ở nước ta. Nhờ vậy mà chỉ sau 5 năm, Kobe đã hồi sinh và sau đó, khoác cho mình diện mạo mới, hiện đại và trẻ trung.
Chúng tôi đến nhà hàng Mirono để thưởng thức món“The best steak in Japan”. Từ lâu, tôi đã nghe danh về thịt bò Kobe nhưng đây là lần đầu được ăn món bít - tết hảo hạng này. Điểm khác biệt đầu tiên là bàn ăn. Thay bằng ngồi chung bàn vuông hay tròn để dùng món đã được chế biến sẵn, chúng tôi ngồi đối diện với người chế biến được ngăn cách bởi chiếc bàn inox trải dài, vừa là nơi chế biến vừa là bàn ăn. Tôi là người không thích ăn thịt bò nhưng sau khi nếm thử thì cái "mùi bò” mà tôi vốn không ưa bỗng dưng biến mất, thay vào đó là cảm giác dịu thơm nhờ ăn kèm với rau sống và nước xốt.
Thấy hợp và thú vị, tôi gọi một chút rượu Sake hâm nóng. Nhắc đến rượu truyền thống của Nhật, tôi nhớ 15 năm về trước, nhờ tháp tùng đưa tin về hoạt động Thủ tướng Phan Văn Khải, tôi có dịp tham quan dây chuyền sản xuất của nhà máy rượu Sake ở Huế. Ấn tượng về hệ thống khử andehit (rất hiện đại) của nhà máy, dù không uống được nhiều, nhưng thỉnh thoảng tôi cùng bạn bè ngồi nhâm nhi vài ly rượu Sake. Đến Nhật lần này, khi đến tham quan Bảo tàng rượu Sake của Công ty Hakutsuru, tôi có dịp nếm để thử so sánh rượu Sake gốc được sản xuất ở quận Nada (nằm ở phía đông thành phố Kobe) có gì khác biệt với rượu Sake được sản xuất tại Huế. Vị giác của tôi mách bảo hương vị rượu của hai nơi gần như y hệt nhau.
Ngoài trận động đất Kobe 1995, năm 2011 đất nước này còn gánh chịu thảm họa sóng thần chưa từng xảy ra mà Fukushima là điển hình. Đầu tháng 7/2018, thiên tai chưa tha xứ sở mặt trời mọc: Nhật Bản vừa trải qua trận lũ lịch sử làm hơn 100 người thiệt mạng và thiệt hại về tài sản. Thiên tai đã và đang gieo rắc cho nhân loại những nỗi đau giống nhau và khắc phục nó phụ thuộc vào tiềm lực, nghị lực và ý chí của con người. Tôi tin điều ấy, sau khi cảm nhận từ Kobe!
Bài: PHẠM HỮU THU - Ảnh: HT