Tại hội nghị của ngành kế hoạch – đầu tư tổ chức ở TP. Đà Nẵng ngày 7.8.2014, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã thẳng thắn chỉ ra rằng cách tính tổng sản phẩm quốc nội GDP của Việt Nam không giống bất kỳ quốc gia nào trên thế  giới. Thủ tướng chỉ thị phải sửa đổi cách tính GDP cho phù hợp với thông lệ chung của quốc tế.

Người dân biết rất rõ, cách tính GDP  từ trước đến nay là sản phẩm của tư duy nhiệm kỳ, bệnh thành tích, và hạn chế về chuyên môn của những người có trách nhiệm nhưng khó hiểu vì sao Bộ Kế hoạch & Đầu tư cho rằng phải chờ đến tận năm 2018 mới thực hiện đề án “Đổi mới quy trình tính biên soạn chỉ tiêu GDP cho các địa phương”?

 TS Vũ Quang Việt:

Có 3 cách tính GDP. Nói nôm na là: 1) Cộng thu nhập của các thành phần kinh tế lại; 2) Cộng chi tiêu cuối cùng của các thành phần kinh tế lại; và 3) Lấy giá trị sản xuất trừ đi chi phí sản xuất rồi cộng lại.

Cả 3 cách làm nói trên theo nguyên tắc phải bằng nhau. Nếu có sự sai biệt lớn thì phải xem xét lại số liệu và có thể phải thay đổi toàn bộ cách thu thập thông tin. Tính cho cả nước hay cho tỉnh cũng thế.  Ngoài ra,  nếu tính thêm các cân đối tài chính, để xem xét vay mượn nước ngoài, thì lại có thêm 1 phương pháp khác kiểm tra tính toán của 3 phương pháp trên. 

TVT:  Vấn đề làm thống kê thì có đưa lên dư luận cũng không giải quyết được vì là vấn đề chuyên sâu và tổ chức. Trên thế giới, trừ vài nước bị ảnh hưởng của Liên Xô trước đây như Ấn Độ, Brazil, Indonesia, Việt Nam và Trung Quốc việc thu thập và biên soạn thống kê là do trung ương làm. Không có cái gọi là cục thống kê tỉnh. Xin Anh cho biết một số bài học kinh nghiệm về tính GDP của các nước trên thế giới?  

VQV:  Việc tính GDP, RGDP theo giá thực tế hay giá so sánh ở Mỹ đều do Bureau of Economic Analysis (Phòng/Cục Phân Tích Kinh tế Liên Bang) tính. Họ tính cho cả liên bang, bang và các vùng đô thị. Việc thu thập thông tin cho liên bang và các bang đều do Cục Thống kê (Bureau of Census) đảm nhiệm. Hai cục này độc lập nhau vì ở Mỹ họ coi việc tính GDP là phân tích.

Ở Canada, thì việc tính là do Cục Thống  kê Canada (Statistics Canada) thu thập và tính cho từng bang và từng tỉnh. Pháp cũng làm như thế.

Một số nước ở châu Âu như Hà Lan họ làm rất đơn giản là lấy GDP của cả nước phân bổ từng ngành xuống địa phương bằng tỷ lệ lao động (tính theo giờ), có nơi có điều chỉnh khác biệt về năng suất lao động. các nước khác như Đức thì cũng dùng phương pháp đó, nhưng cách thực hiện phức tạp hơn.

Khi tính GDP, RGDP theo giá cố định cho từng tỉnh thì có hai cách:

1. Đưa về giá cố định mọi hoạt động của từng địa phương rồi cộng lại để có cho cả nước. P là chỉ số giá.  (X1/P1) + (X2/P2) = (X1+X2)/P. Đây là cách Canada làm. Cách làm này thì không cần chỉ số giá cho cả nước. P cho cả nước là chỉ số giá gián tiếp được rút ra sau khi có GDP theo giá hiện hành và GDP theo giá cố định.

2. Tuy nhiên, nếu chỉ số giá cả nước không dựa vào nguyên tắc theo cách làm thứ nhất nói trên mà dựa vào quyền số đã định trước đó và không còn chính xác vào lúc tính GDP thì có sự khác biệt giữa tổng RGDP và GDP theo giá cố định.

Như vậy, phải điều chỉnh cho bằng nhau. Tuy nhiên, ít có nước điều chỉnh, mà sự khác biệt được coi là sai số thống kê. Nếu sai số hơn 5% thì họ phải xét duyệt toàn bộ lại phương pháp cũng như cách thu thập thống kê. Khi xem xét so sánh, không phải đợi đến lúc có RGDP,  tổng hợp lại, rồi mới xem xét. Cần phải xem xét ngay trong giai đoạn thực hiện từng ngành hoạt động vì mỗi ngành có những vấn để riêng của nó, nhất là dịch vụ có tính lưu động như xây dựng, thông tin, vận chuyển, tín dụng ngân hàng (có trụ sở ở một nơi nhưng lại phục vụ khách hàng ở địa phương khác ...). Như vậy, chúng mang tính xuất nhập khẩu. 

Ở Việt Nam, phải thấy là rất tốn kém khi phải chi cho hơn 60 cục thống kê, và hàng loạt thống kê quận huyện cấp dưới nhưng những con số là kết quả của công việc khi đưa ra thì không ai tin nổi.     

TVT: Như vậy Anh có thấy Việt Nam cần cả một hệ thống to lớn để tính toán thống kê từ trung ương tới địa phương như hiện nay không? Và Anh đánh giá lợi hại như thế nào?

Hiện nay ở Việt Nam, khi RGDP cộng lại theo giá thực tế thì sự khác biệt cũng lớn nhưng ít hơn khi cộng lại theo giá cố định. Điều đó, dẫn đến tốc độ tăng trưởng, khi tổng hợp các tỉnh lại, là trên 10% , trong khi kinh tế cả nước chỉ tăng khoảng  5-7%. 

Tình hình tự lập của các tỉnh từ thống kê, ngân sách đầu tư bằng quyền phát hành trái phiếu, nhất là ra nước ngoài có lẽ sẽ dẫn đến sự phá sản kinh tế của cả nước vì cứ nhìn thống kê như hiện nay thì biết rõ rằng tính bịa đặt của địa phương sẽ như thế nào trong tương lai. 

Theo Motthegioi

• Phổ biến quy tắc xuất xứ trong Hiệp định EVFTA (05/12)
• Từ 5/12/2020, trốn thuế có thể bị phạt tiền gấp 3 lần (05/12)
• Thu ngân sách năm 2020: Sẵn sàng cán đích (05/12)
• Phong Điền phấn đấu giảm hộ nghèo xuống dưới 2% (04/12)
• Tạo nguồn để thực hiện tiền lương, trợ cấp trong năm 2021 (04/12)
• Số vốn đăng ký của doanh nghiệp thành lập mới tăng cao (04/12)
• Tăng cường các giao dịch thương mại điện tử để thu hút khách (04/12)
• Bluezone xếp đầu bảng Ứng dụng miễn phí 2020 trên App Store (04/12)