40 năm ca khúc “Như có Bác trong ngày đại thắng”

Nhạc sĩ Phạm Tuyên

Những ngày hòa bình, lên Đông Bắc nhạc sĩ Phạm Tuyên viết “Bài ca người thợ mỏ” và “Những ngôi sao ca đêm”. Trong chiến tranh phá hoại miền Bắc nhạc Phạm Tuyên cho ra đời những ca khúc vừa mạnh mẽ, giai điệu vừa hùng tráng, vừa trử tình. Vào tuyến lửa Quảng Bình ông viết “Quảng Bình chiến thắng”, “Bám biển quê hương”, “Đêm Cha Lo”. Đi dọc đường Trường Sơn huyền thoại ông viết “Yêu biết mấy những con đường”. Trở về Hà Tây quê lụa, quê hương của chiếc gậy Trường Sơn, ông viết “Chiếc gậy Trường Sơn”, một bài ca thúc giục hàng triệu thanh niên miền Bắc “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”. Vào Thanh Hóa, ông viết “Bài ca tuổi trẻ Nam Ngạn anh hùng”. Hướng về miền Nam anh dũng kiên cường, ông viết “Những cánh chim Hồng Gấm”, “Tiếng hát những đêm không ngủ”. Chia sẻ với phong trào âm nhạc chống chiến tranh ở Mỹ ông viết “Gảy đàn lên hỡi người bạn Mỹ”. Bộ ba ca khúc “Màu cờ tôi yêu”, “Đảng đã cho ta cả một mùa xuân”, “Đảng đã cho tôi sáng mắt sáng lòng” đã đưa nhiều thế hệ đến với lý tưởng cộng sản chủ nghĩa. Sau ngày thống nhất đất nước, Phạm Tuyên tiếp tục thành công trong những giai điệu ca ngợi cuộc sống thanh bình, bài ca lao động như “Gửi nắng cho em” (thơ Bùi Văn Dung), “Con kênh ta đào”(thơ Bùi Văn Dung), “Màu cờ tôi yêu” (thơ Diệp Minh Tuyền). Ngay sau đêm đầu tiên xảy ra chiến tranh biên giới phía Bắc, Phạm Tuyên đã có bản hành khúc “Chiến đấu vì độc lập tự do”. Tiếp đó là giai điệu “Một đóa hồng chiêm” thơm ngát vùng biên giới đông bắc Tổ quốc...

Thân hữu đến chia vui với nhạc sĩ Phạm Tuyên tại nhà riêng nhân dịp ông được Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật. Ảnh: Tuấn Anh

Sau ngày Bác Hồ ra đi, ông viết “Từ làng Sen”, “Việt Bắc nhớ Bác Hồ, Suối Lê-nin” (thơ Trần Văn Loa). Trưa ngày 30/4/1975, giải phóng Sài Gòn, Phạm Tuyên nghĩ rằng chính giây phút thiêng liêng này của dân tộc, Bác vẫn hiện diện giữa triệu triệu trái tim Việt Nam. Bài đồng ca “Như có Bác trong ngày đại thắng” đã được ông viết rất nhanh và ngay lập tức được thu thanh tại Đài tiếng nói Việt Nam, rồi được phát ngay trên làn sóng điện vào lúc 17 giờ ngày 30/4/1975 sau bản tin thông báo với toàn thế giới Việt Nam đã hoàn toàn thống nhất sau 30 năm kiên cường đấu tranh.

Nhạc sĩ Phạm Tuyên kể: Lúc sáng tác bài “Như có Bác trong ngày đại thắng” tôi cũng không ngờ bài hát lại có sức lan tỏa rộng như thế, còn vượt ra khỏi biên giới Việt Nam”.

Gặp tôi ở Huế khi ông là khách mời dự lễ kỷ niệm 35 năm Ngày Giải phóng Huế, nhạc sĩ Phạm Tuyên kể: Anh em nhạc sĩ Hà Nội-Huế-Sài Gòn hội ngộ, đang tưng bừng ca hát thì có một đoàn khách Nhật Bản tình cờ gặp và xin tham gia. Đoàn khách du lịch ấy có vài ba người biết chơi guitar, họ chỉ xin hát đúng 2 bài, bài đầu tiên là dân ca Nhật Bản rất nổi tiếng “Hoa Anh Đào”, bài thứ hai chính là “Như có Bác trong ngày vui đại thắng”. Bất ngờ hơn là họ lại hát bằng tiếng Nhật – khiến ông ngỡ ngàng, xúc động. “Khi các bạn hát bài của tôi, họ hát bằng tiếng Nhật cho nên ở dưới các nhạc sĩ chỉ biết vỗ tay theo nhưng đến đoạn điệp khúc “Việt Nam Hồ Chí Minh” không ai bảo ai, tất cả đều đồng thanh hát tiếng Việt - nhạc sĩ Phạm Tuyên kể.

Ngay sau đó nhạc sĩ Phạm Tuyên gặp bà trưởng đoàn người Nhật hỏi tại sao bên đó lại biết bài này, bởi ngày giải phóng miền Nam Việt Nam đã qua lâu rồi? Bà trả lời: “Chúng tôi hát bài này không chỉ ca ngợi ngày chiến thắng 30/4 của các bạn mà còn ca ngợi nước Việt Nam dưới thời đại Hồ Chí Minh. Trong các cuộc họp mặt đông đảo hai nước Việt - Nhật, chúng tôi đều hát hai bài này”. 

Nhạc sĩ Phạm Tuyên cho biết, hồi đó ông phụ trách Ban Âm nhạc của Đài Tiếng nói Việt Nam. Anh em nhạc sĩ ở đài tương đối mạnh và gần như ai cũng dồn tâm huyết vào sáng tác những ca khúc hướng về miền Nam ruột thịt. Ngày bất ngờ nghe đài đưa tin trung úy phi công Nguyễn Thành Trung ném bom sân bay Tân Sơn Nhất, ông với các anh em đứng ngây người một lúc nghĩ: “Đến Tân Sơn Nhất tức là đến Sài Gòn; mà đã đến Sài Gòn thì chỉ vài ba hôm nữa thôi là giải phóng”. Ông Trần Lâm, Giám đốc Đài TNVN giao nhiệm vụ: “Chiến thắng lần này của chúng ta là vĩ đại lắm cho nên anh em viết một bài gì đó phải thật hoành tráng”.

Ngay đêm đó nhạc sĩ Phạm Tuyên đã viết “Như có Bác trong ngày đại thắng”. Sáng hôm sau ông mang tới đài bản nhạc “Như có Bác trong ngày đại thắng”. Lúc duyệt, mọi người nhận xét bài này quá đơn giản và còn chưa chiến thắng nên anh em động viên nhau bài này sẽ chuẩn bị ngày 7/5 kỷ niệm Giải phóng Điện Biên Phủ thì phát sóng. Có người làm công tác chính trị còn nói với các ông rằng: “Cẩn thận không thôi lạc quan tếu vì mình chưa chiến thắng”. Vài giờ sau được tin báo: “11h trưa, quân ta đã cắm cờ trên Dinh Độc Lập”. Ông Trần Lâm gọi Phạm Tuyên lên trao đổi, bởi Ban Tuyên huấn Trung ương cho phép Đài TNVN phát tin vui đại thắng vào lúc 17h ngày 30/4.

Ông Lâm hỏi: “Trước đây tôi có nói chuẩn bị ca nhạc hoành tráng để đón ngày chiến thắng, vậy hiện nay có những ca khúc gì cho tôi biết?” Nhạc sĩ Phạm Tuyên kể ra một số bài mình đã biết. Ông Trần Lâm hỏi: “Thế ông không viết à?” Phạm Tuyên nói ông chỉ viết được một bài ngắn ngắn và hát cho ông Trần Lâm nghe. Nghe xong ông Trần Lâm nói chỉ cần bài ngắn như thế này thôi, chiều nay triệu tập đoàn ca nhạc lên để tập. Phạm Tuyên hơi ngập ngừng và bảo rằng hay là dùng những bài Giải phóng Miền Nam… Ông Trần Lâm gạt ngay.  Bây giờ dùng bài Tiến về Sài Gòn thì tiến về rồi, Giải phóng Miền Nam thì giải phóng rồi, phát lại những bài cũ không được, cho nên dứt khoát dựng bài hát này”. Và đó là thời khắc để “Như có Bác trong ngày vui đại thắng” đến với công chúng.