Những khu vườn mang cho tôi âm thanh, màu sắc và hương vị để chừng như hơi thở được sâu hơn. Những cỏ cây đều có bí mật riêng của mình như loài lá sân chỉ cảm được mùi hương thanh thao khi xào với thịt bò, rau bát bát ngọt lừ khi nấu canh cá diếc hay me đất ngon nhất khi nấu với cá cơm tươi... Những loài cây cỏ dại đó mọc tự nhiên chẳng cần bàn tay người vun xới, chúng cho đi mà chẳng cần nhận lại bao giờ...
Cách đây mấy hôm, tôi gặp lại một loài trái ấu thơ. Tên gọi nó khác nhau ở mỗi làng quê xứ Huế là doi, mận, đào hay đào rừng... Ở quê tôi, nó được gọi là mận để phân biệt với trái đào vốn là loài cây phổ biến khắp nơi. Cây mận này không được trồng nhiều, xóm tôi chỉ có ở vườn nhà ông Tời. Đến mùa trái chín, lũ con nít xóm Kế chúng tôi tìm mọi cách để hái trộm mận. Lấy sào chọc, lấy đá đôi; vui nhất là có lần mấy thằng nghĩ ra cách đóng vai người ăn xin để nhà ông tập trung chú ý ra trước sân còn phía sau thì mấy đứa chui hàng rào trèo lên cây hái trộm.
Trái mận ăn ngọt ngọt chát chát chua chua nhưng lại có mùi thơm dễ chịu...Mấy đứa con trai hào hiệp hái trái ném xuống cho lũ con gái ăn, còn mình có khi chẳng có miếng mận mô vô miệng nhưng vẫn vui. Cây mận đó bây chừ không còn nữa, nó mang theo những bí mật của tuổi thơ chúng tôi đi về phía khu vườn cổ tích...
Mấy ngày nay tôi quan sát cây nhãn của nhà hàng xóm để xác minh một đặc tính khá lạ của giống nhãn Huế là hai năm mới có một mùa sai trái. Đúng thế thật, năm ngoái cây trĩu từng chùm trái thì năm nay chỉ lơ thơ vài trái. Nhưng quan sát cây nhãn, tôi lại thấy những trái bát bát chín đỏ mọng trên đọt cây. Cây bát bát là một loài thân leo, bám vào bờ bụi, cây cổ thụ để sống. Đọt của cây bát bát là một thứ rau đặc sản để nấu canh. Người làng tôi nói rằng, không có rau chi nấu với cá diếc tươi ngon bằng rau bát bát...
Đến mùa hè thì bát bát bắt đầu cho trái chín kéo đến đầu thu. Trái bát bát chín là món ăn ưa thích của các loài chim, nhất là lũ chim chào mào. Chim ăn được thì người cũng ăn được. Hồi nhỏ, hái được một trái bát bát chín từ trên cây xuống thì thích thú lắm, cứ dấm dúi để thưởng thức vị ngọt thanh của trái cây này.
Ở xóm tôi, những ngày hè hầu như ngày nào lũ con nít cũng đi lùng tìm bát bát chín để ăn và sau đó là cho chim ăn. Chúng tôi lủi vô bờ rào đầu xóm của ông Thủy, ra bờ rào nhà ông Tời nơi gần con khe mội Ong rồi có khi chạy lên những lùm cây dưới chân độn cát để tìm trái bát bát...
Tôi vẫn nhớ ngày đầu mới vô học cấp 3, nhìn ra cửa sổ thấy cây bát bát bò dày đặc trên hàng rào và treo những trái đỏ mọng quá hấp dẫn. Định bụng là sẽ hái mang về nhà ăn, nhưng nghĩ lại mình đã là học sinh cấp 3 rồi lại trèo rào hái trái cây lỡ tụi bạn cười cho...
Cái cảm giác đó hình như nó vẫn theo tôi đến tận bây chừ. Sáng nay, những trái bát bát rụng xuống đường dập ra đỏ tươi nhìn cứ tiếc tiếc thế nào... Mình thì già đi còn những khoảng trời của hoa của lá, của những trái dưa trời bé xíu, của những trái bát bát đỏ tươi thì cứ mãi nô đùa như năm tháng chẳng hề trôi...
PHI TÂN