Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 là một sự kiện lịch sử trọng đại của nước Nga, mở ra một thời đại mới cho sự phát triển của nhân loại. Thế hệ các nhà văn cùng thời với X.Êxênhin, trừ một số người có cái nhìn lệch lạc, thậm chí đối lập, mâu thuẫn giữa nước Nga và Cách mạng tháng Mười, còn lại phần lớn đều nhận thức ý nghĩa to lớn mang tính bước ngoặt mà cuộc cách mạng này mang lại. Có thể khẳng định, nếu không có cách mạng tháng Mười Nga vĩ đại, thì không thể có một nước Nga mới, một thế hệ nghệ sĩ như V.Maiacốpxki, A.Blốc và X.Êxênhin và nhiều người khác.
Cách mạng tháng Mười đã mở ra một chân trời rộng lớn cho thế giới thơ của X.Êxênhin, đánh dấu một giai đoạn sáng tác mới trong cuộc đời sáng tác của ông. Nhà thơ viết lên những ca khúc mãnh liệt về cách mạng và về một nước Nga mới. Được tắm mình trong cuộc sống sôi động sau cách mạng nên tiếng thơ của X.Êxênhin chan chứa tình đời và tình người. Nhận xét về điều này, Thúy Toàn cho rằng: “Không có Cách mạng tháng Mười thì Êxênhin chỉ là ca sĩ của nỗi buồn đồng ruộng, chiếc tù và mục đồng của ông không cao tiếng đến như vậy và cũng không vang động khắp mặt đất của chúng ta”. Tổ quốc của Êxênhin bấy giờ là nước Nga Xô Viết đang từng ngày đổi thay:
Nước Nga vàng hãy ngân vang réo rắt
Ngọn gió cuồng hãy lay động xốn xang
Hạnh phúc kẻ đem niềm vui dào dạt
Hát nỗi sầu đồng ruộng nước Nga vàng.
(Ôi tôi tin đời tôi hạnh phúc)
Một cuộc sống mới đang hồi sinh, đất nước đang tiến bước trên con đường của Cách mạng tháng Mười đã mang lại. Từ nhận thức đó, đối tượng phản ánh trong thơ của Êxênhin giai đoạn này đã có những đổi khác. Bên cạnh hình tượng thiên nhiên Nga, đất nước mà nhà thơ yêu tha thiết là hình tượng những con người mới: công nhân, lính hồng quân, nam nữ thanh niên trong xã hội mới, những thiếu nữ... đang xây dựng cuộc sống mới. Đó là những người nông dân ở làng quê:
Những người cùng làng vào ngày chủ nhật
Tụ họp nhau bên trụ sở Uỷ ban xã thôn như đến nhà thờ
Bằng những lời mộc mạc đơn sơ
Họ bàn luận cùng nhau về cuộc sống.
(Nước Nga Xô Viết)
Một kỷ nguyên mới ra đời ở nước Nga sau cách mạng tháng Mười mà con người vĩ đại nhất đã lãnh đạo Nhân dân Nga hoàn thành sứ mệnh lịch sử đó là lãnh tụ Lênin. Nhà thơ đã khẳng định điều đó:
Kỷ nguyên mới không phải là một cân nho khô đối với các anh
Rằng tên tuổi Lênin
Náo động khắp miền như là gió đến
Như những cánh lớn lao cối xay gió chuyển vần.
(Một bài thơ)
Suốt cả cuộc đời, Êxênhin trọn một tình yêu lớn lao với quê hương Riadan, với nước Nga và cách mạng tháng Mười. Và tình yêu đó được thể hiện qua những vần thơ đầy nhiệt huyết của một tâm hồn thơ đa cảm. Trong bài thơ Nước Nga Xô Viết, nhà thơ viết:
Với tháng Mười và với tháng Năm
...Tôi sẽ ngợi ca
Một phần sáu trái đất
Mang cái tên ngắn gọn nước Nga
Là một con người “chưa bao giờ đánh lừa con tim”, thơ của X.Êxênhin rất phong phú và đa dạng về chủ đề, hình tượng và âm điệu với những ngôn ngữ giàu hình tượng, mang tính trữ tình. Những cảm nhận về thế giới thiên nhiên và con người Nga trong thơ Êxênhin được thể hiện dưới nhiều cung bậc khác nhau, nhưng tất cả đều là những rung động từ sâu thẳm con tim chân thật của nhà thơ. Dẫu cho cuộc đời kết thúc khi còn quá trẻ, nhưng “Êxênhin là một trong số những nhà thơ tuyệt vời của thế giới” (Nadim Hitmét).
Hà Văn Lưỡng
(Khoa Ngữ văn, Trường ĐHKH Huế)