Cây giống từ nuôi cấy mô - Ưu thế vượt trội cho rừng trồng

Công đoạn cấy mô

Nhiều ưu điểm

Từ năm 2008, được dự án Nord-Pas de Calais của Pháp tài trợ cùng vốn tự có, Công ty TNHH NN MTV Lâm nghiệp Tiền Phong (Công ty LN Tiền Phong) đã bắt tay thực hiện mô hình nghiên cứu sản xuất keo giống nuôi cấy mô phục vụ trồng rừng. Nhiều ưu điểm vượt trội. Được chọn từ cây bố là keo lưỡi liềm và cây mẹ là keo lá tràm, cho ra keo lai F1, rồi dùng cây F1 này cho sinh sản vô tính bằng nuôi cấy mô. Chị Lê Thị Thúy Nga, Đội trưởng Đội Thiên An, Công ty LN Tiền Phong cho hay, nhờ dùng giống đầu dòng, cây mô có những ưu điểm vượt trội: sạch bệnh, nhân hàng loạt với mức độ đồng đều và được “trẻ hóa”. Cây keo nuôi cấy mô có thân thường lên thẳng, ít phân cành, có rễ cọc chắc chắn, chịu được gió mạnh. Do đó, giống cây mô chỉ cần trồng thưa, lợi về nhiều mặt. Mặt khác, giống keo nuôi cấy mô có thể trồng thành cây lâu năm lấy gỗ với thời gian chừng 10 đến 12 năm, đem lại giá trị kinh tế cao hơn rất nhiều.

Theo chị Lê Thị Thúy Nga, chính những ưu điểm vượt trội của cây mô nên hiện nay nhiều đơn vị và hộ tư nhân sử dụng để làm giống cây mẹ. Giống cây mô làm cây mẹ có tỷ lệ sống từ 90% đến 100% tại vườn ươm, trong khi cây lai hom dùng làm cây mẹ có tỷ lệ sống tại vườn ươm khoảng 70%. Tốc độ phát triển ở ngoài rừng của 2 loại giống này cũng chênh lệch rõ rệt. So sánh với diện tích trồng rừng bằng cây mô của Công ty LN Tiền Phong từ năm 2012 đến nay, cây ngoài rừng đối với giống keo lai hom có tốc độ sinh trưởng từ 20 đến 25m³/ha/năm, nhưng với giống cấy mô có tốc độ sinh trưởng trên 35m³/ha/năm.

Keo lai nuôi cấy mô tại vườn ươm

Để sản xuất giống keo nuôi cấy mô phải có đầu tư về công nghệ, con người, cần thời gian dài hơn, nên chi phí đầu vào về cây giống thường cao hơn. Nhưng ngược lại, keo lai từ nuôi cấy mô lại cho ra giống đồng loạt, số lượng lớn, tỷ lệ sống cao, phát triển tốt, đầu ra tăng cao gấp nhiều lần. Đây lại là vấn đề được nhà đầu tư, người trồng rừng quan tâm nhất để thu lợi lớn nhất. 

Chưa được quan tâm

Từ khi vào mẫu ban đầu đến khi ra vườn ươm, cây mô mất 7 đến 8 tháng. Giai đoạn từ vườn ươm để đưa vào trồng rừng mất thêm 4 đến 5 tháng. Nếu so về mặt thời gian thì tạo giống theo phương pháp giâm hom ngắn hơn cây mô, về mặt kỹ thuật cũng đỡ vất vả hơn và giá thành thấp hơn. Nhưng về lâu dài, nuôi cấy mô đem lại hiệu quả kinh tế rất cao, như chống thoái hóa giống, độ đồng đều cây trồng cao và tạo ra sản phẩm hàng loạt, từ đó có thể hạ giá thành sản phẩm cây mô.

Theo lãnh đạo Công ty LN Tiền Phong, nếu đưa giống cây mô vào trồng rừng đại trà thì đây sẽ là một cuộc đại cách mạng về năng suất. Tuy nhiên, do việc nhìn nhận chưa đúng mức, nên đến nay giống cây mô vẫn chưa được các chủ rừng, đơn vị sử dụng nhiều. Mặc dù chênh lệch về giá giữa giống cây mô khoảng 1.500 đồng/cây so với cây giâm hom, tức 1ha chỉ tăng thêm khoảng 2 đến 3 triệu tiền giống, nhưng khi thu hoạch thành phẩm lại tăng gần cả 100 triệu đồng/ha. Đây có lẽ cũng là lý do mà đến nay các đơn vị, chủ rừng còn đắn đo lựa chọn.

Thấy được hiệu quả vượt trội, đơn vị đã đặt vấn đề với nhiều địa phương nên đưa giống keo nuôi cấy mô vào trồng rừng, thậm chí chấp nhận hỗ trợ để làm mô hình trồng thử nghiệm. Song dường như các địa phương cũng như các ban ngành chức năng chưa quan tâm, nên đến nay loại giống này vẫn chưa được ứng dụng trồng rừng đại trà, mà chỉ được dùng để làm vườn giống cây mẹ.

Ở các nước phát triển, cây giống từ nuôi cấy mô đã sớm đưa vào nuôi trồng lâm nghiệp, nông nghiệp và đã trở thành ưu tiên số một cho nền công nghiệp nông nghiệp và công nghiệp lâm nghiệp. Ở nước ta, mô hình nuôi cấy mô đã có hơn 10 năm nay. Một số địa phương đã sớm áp dụng mô hình này và đem lại hiệu quả kinh tế cao. Ngoài keo lai nuôi cấy mô, Công ty LN Tiền Phong sắp đưa ra thị trường giống cây gừng, chuối bằng nuôi cấy mô để phục vụ phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa.