Chà là Canary được trồng tại đảo giao thông NVH Trung tâm
Nhắc lại, nguyên ở Huế có tất thảy 4 cây chà là Canary được trồng trong khuôn viên Công ty Xăng dầu Thừa Thiên Huế (vị trí bây giờ là tòa nhà Vincom). Khi trụ sở Công ty xăng dầu được triệt giải để phục vụ xây dựng khách sạn Petrolimex, 4 cây chà là được chuyển về gửi tạm tại đường Lâm Hoằng như đã nói, dự kiến sau khi khách sạn Petrolimex xây xong, cây sẽ được chuyển lại về chốn cũ. Tuy nhiên, sau đó thì do cơ chế thay đổi, việc đầu tư xây dựng khách Petrolimex bất thành nên 4 cây chà là Canary buộc cam phận "ăn nhờ ở đậu" suốt chục năm trời.
Sau những động thái liên hệ tích cực, cùng với thiện ý ủng hộ của phía chủ cây- doanh nghiệp Xăng dầu Việt Nam, UBND Tp Huế đã thành công trong việc đưa 4 cây chà là quý trở thành tài sản chung của vùng đất sông Hương núi Ngự. Gần 100 triệu đồng là khoản kinh phí thành phố bỏ ra chi trả phí di dời, chăm sóc cây trong suốt thời gian đã kể. Nay thì cụm 3 cây chà là Canary đã quần tụ ngay giữa trung tâm thành phố, đẹp như một nốt nhạc xuân trước thềm năm mới Kỷ Hợi-2019.
Chà là Canary có nguồn gốc ở quần đảo Canary, thuộc vùng biển tây bắc châu Phi; tên khoa học là Phoenix canariensis Hort. ex Chabaud., thuộc họ cau (Arecaceae). Cây thân gỗ dạng cột, chiều cao có thể đạt tới 20m, đường kính thân có thể trên 0,6m, vỏ thân được bao bọc bởi những vết hình vảy lớn do cuống lá sau khi rụng để lại trông tựa những viên kim cương, đẹp một cách độc đáo. Cho đến lúc được phát hiện thì ngoài Huế, chưa có nơi nào trên toàn cõi Việt Nam ghi nhận có giống chà là Canary. Và căn cứ đặc tính sinh trưởng, các nhà sinh vật cảnh khẳng định 4 cây chà là Canary của Huế đã có tuổi thọ cả trăm năm. Chúng như những "chứng nhân" mang giá trị lịch sử, sinh học và thẩm mĩ thú vị không chỉ của riêng cố đô.
Nhưng "đi" 4, nay sao "về" có 3? Hẳn nhiều người sẽ có thắc mắc chính đáng như vậy. Qua tìm hiểu của chúng tôi, sở dĩ "về" có 3 là do một cây bị tổn thương do ai đó vô ý thức đã dùng lửa đốt ong và đốt luôn cả cây. Cây trọng thương, nay buộc phải yên vị tại chỗ để "tĩnh dưỡng" với hy vọng sẽ được hồi sinh.
Một may mắn khác là cây chà là bị tổn thương là cây đực. Nhắc lại là cụm 4 cây chà là Canary ở Công ty Xăng dầu ngày trước bao gồm 3 cây đực, 1 cây cái. Trong đó, chỉ cây cái mới cho quả để nhân giống. Một số hạt giống lấy từ cây này đã được Trung tâm Công viên cây xanh Huế gieo ươm thành công và chuyển ra trồng ở công viên. Tuy nhiên, như đã nói, do đặc tính sinh trưởng, để lớp cây con này có được dáng vóc đẹp như bố mẹ chúng, hẳn chúng ta còn phải đợi lâu lắm.
Điều hơi buồn cười là "lộ thiên" như thế, nhưng cho đến bây giờ vẫn có người "đoán" chúng là những cây... dừa, hoặc là những cây... thốt nốt vốn trồng đầy ở An Giang, Tây Ninh (?!!). Không hiểu thì không quý, thậm chí không thiết giữ gìn, tôn trọng. Cho nên, cần "mách miệng, rỉ tai" nhau để cùng tự hào về sự đa dạng sinh học, về một trong những nguồn gen quý đã được thuần hóa mà Huế đang thủ đắc, để mà cùng gìn giữ và yêu hơn thành phố quê hương, thành phố di sản...
Bài, ảnh: Hiền An