Bác Hồ với thanh niên Việt Nam. Ảnh: Tư liệu
Cách mạng không phải là công việc có tính nhất thời của một cá nhân hay một nhóm người. Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng, của nhiều thế hệ cùng với nhau và kế tiếp nhau. Trên chặng đường dài của cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, nhiều thế hệ người Việt đã cùng chiến đấu trên một trận tuyến, như lời thơ của Tố Hữu: "Lớp cha trước, lớp con sau/Cùng là đồng chí, chung câu quân hành”.
Thanh niên là những người quyết định tương lai của cách mạng, là người chủ tương lai của đất nước. Từ rất sớm, nhà cách mạng nhiều kinh nghiệm Nguyễn Ái Quốc đã luôn đặt niềm tin vào thanh niên Việt Nam - lực lượng xung kích của cách mạng Việt Nam. Năm 1925, trong Bản án chế độ thực dân Pháp (phần Phụ lục), Nguyễn Ái Quốc đã viết Gửi thanh niên An Nam: “Hỡi Đông Dương đáng thương hại! Người sẽ chết mất nếu đám thanh niên già cỗi của Người không sớm hồi sinh”.
Trong những bước chuẩn bị cho việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, đối tượng vận động cách mạng đầu tiên của Nguyễn Ái Quốc là thanh niên. Tổ chức cách mạng đầu tiên, tiền thân của Đảng, do Người thành lập và rèn luyện là một tổ chức thanh niên: Hội Việt Nam cách mạng thanh niên. Trong các giai đoạn cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đều nêu cao vai trò xung kích của thanh niên: “Tôi luôn luôn nói đến thanh niên vì trong mọi công việc, thanh niên ta luôn hăng hái xung phong và họ xứng đáng là cánh tay đắc lực của Đảng”.Trước khi những dòng Di chúc của Người được công bố, bài báo cuối cùng của Người, đăng báo Nhân Dân ngày 1/6/1969, vẫn dành để nhấn mạnh trách nhiệm của Đảng, của Chính phủ “Nâng cao trách nhiệm chăm sóc và giáo dục thiếu niên, nhi đồng”.
Khi nói chuyện về thanh niên và với thanh niên, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường nhắc lại luận điểm: “Một năm khởi đầu từ mùa xuân. Một đời khởi đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội”. Chăm lo cho thế hệ trẻ là trách nhiệm của Đảng, của toàn xã hội để bảo đảm cho tương lai phát triển của đất nước. Người thường xuyên đặt vấn đề yêu cầu các cấp Đảng, Nhà nước phải có chính sách cụ thể để chăm lo rèn luyện cho thế hệ trẻ về lý tưởng, đạo đức cách mạng, bồi dưỡng về văn hoá, khoa học kỹ thuật, rèn luyện năng lực hoạt động thực tiễn... để thế hệ trẻ có thể kế thừa và phát huy được những kinh nghiệm của các thế hệ trước.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở cần phải giáo dục cho thanh niên nhận thức đúng và hiểu sâu sắc rằng: Vì lý tưởng đấu tranh cho độc lập của dân tộc, tự do của Nhân dân, bao lớp thanh niên đã lên đường chiến đấu, bao chiến sĩ cộng sản, bao người con yêu quý của dân tộc đã anh dũng hy sinh. Người luôn chú trọng việc giáo dục truyền thống dân tộc và truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ Việt Nam. Giác ngộ lý tưởng cách mạng không chỉ dừng ở việc nhận thức về lý tưởng, thuộc lòng về lý luận mà quan trọng hơn là phải có tinh thần và khả năng để thực hiện thành công lý tưởng ấy. Qua hành động cách mạng, thanh niên mới thể hiện được trình độ giác ngộ lý tưởng và cũng qua hành động cách mạng mà họ bồi dưỡng nâng cao thêm được trình độ giác ngộ lý tưởng của mình. Đạo đức cách mạng cũng được thể hiện qua hành động cách mạng. Muốn hành động đúng cần có vốn văn hóa nói chung cũng như vốn tri thức nghề nghiệp vững vàng - đó chính là logic của sự rèn luyện toàn diện, chính là logic của việc Rèn đức phải luôn đi đôi với Luyện tài. Với những luận điểm đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đặt vấn đề rèn luyện đầy đủ cả đức và tài trong việc đào tạo, huấn luyện cán bộ nói chung cũng như trong sự nghiệp giáo dục, rèn luyện thế hệ trẻ Việt Nam một cách toàn diện nói riêng, để mỗi thanh niên Việt Nam “mới” có đầy đủ cả phẩm chất và năng lực, vừa hồng vừa chuyên.
Chiến tranh đi qua, đất nước thống nhất, Đảng lãnh đạo toàn dân xây dựng lại đất nước. Những thanh niên đã qua thử thách chiến tranh và đã tỏ ra dũng cảm chính là vốn quý của sự nghiệp đó. Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn: “Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” vừa “chuyên” (Di chúc). Đây là sự chuẩn bị tốt nhất cho lợi ích lâu dài của đất nước vì thanh niên là “đội quân chủ lực trong công cuộc xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội ở nước ta”.
Hiện nay, trong một bộ phận thanh, thiếu niên đang có những biểu hiện xa rời những giá trị văn hóa chuẩn mực, lãng quên những sự hy sinh trong quá khứ lịch sử dân tộc, không hiểu mối liên hệ giữa lịch sử, hiện tại và tương lai. Trong nhiều trường hợp đã xuất hiện những biểu hiện lý tưởng của thanh niên đang bị vật chất hoá bởi những tiện nghi của đời sống và những nhu cầu tinh thần dễ dãi. Đó là những điều không thể xem thường với những người có trách nhiệm lãnh đạo xã hội. Và cũng nên nhắc lại một lần nữa lời căn dặn tâm huyết của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong Di chúc: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”.
TS. Ngô Vương Anh