Còn đường lưỡi bò phi lý, không nước nào tin Trung Quốc

Đảo nhân tạo Trung Quốc xây trái phép trên Đá Chữ Thập thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam - Ảnh: Reuters

Sáng 4-12, tại Hà Nội diễn ra hội thảo quốc tế “xây dựng lòng tin ở châu Á” do Viện nghiên cứu Đông Bắc Á (Viện hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam) và Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam tổ chức.

Hành động đơn phương của Trung Quốc cản trở xây dựng lòng tin

Các học giả quốc tế cho rằng châu Á, trong đó có khu vực Đông Bắc Á, chiếm vị trí quan trọng trên bản đồ địa chính trị và là trung tâm phát triển năng động của thế giới.

Đây là khu vực có nguồn tài nguyên phong phú, tập trung nhiều tuyến vận tải huyết mạch trên biển, đồng thời cũng là nơi diễn ra những quá trình liên kết kinh tế nhanh chóng, thúc đẩy sự ràng buộc lẫn nhau ngày càng chặt chẽ giữa các quốc gia.

Tuy nhiên, môi trường an ninh khu vực vẫn ẩn chứa nhiều rủi ro bởi xu hướng chạy đua vũ trang gia tăng, tranh chấp lãnh thổ và chủ quyền biển đảo diễn ra gay gắt, đặc biệt là chủ nghĩa dân tộc, chủ nghĩa đơn phương và thái độ chính trị cường quyền nước lớn, bất chấp luật pháp quốc tế, bất chấp phương hại đến hòa bình, an ninh và môi trường sống của nhân loại có xu hướng trỗi dậy.

Sự chia rẽ lợi ích và thiếu vắng lòng tin chiến lược giữa các quốc gia khiến châu Á vẫn chưa có được các thỏa thuận, cơ chế hoặc cấu trúc an ninh tập thể hữu hiệu để đối phó với các thách thức đang nổi lên.

Một số ý kiến tại hội thảo thẳng thắn nói những hành động đơn phương ở khu vực biển Đông chính là cản trở xây dựng lòng tin giữa các bên, chừng nào Trung Quốc còn giữ bản đồ đường lười bò phi lý trên biển Đông thì các quốc gia còn không tin Trung Quốc.

Xét theo cơ sở khoa học và luật pháp quốc tế thì bản đồ đường lưỡi bò không có bất cứ cơ sở nào, chính vì vậy Trung Quốc bỏ đường lưỡi bỏ thì niềm tin mới được xây dựng.

Trung Quốc thực hiện chiến thuật "tằm ăn dâu" ở biển Đông

TS William Choong (Viện nghiên cứu chiến lược quốc tế, Singapore) phân tích chiến thuật của Trung Quốc ở biển Đông là “tằm ăn dâu”, với những hành động và bước đi không phải trong 2-3 năm mà cả thời gian dài.

Hội thảo quốc tế “xây dựng lòng tin ở Châu Á” - Ảnh: V.V.T

Trong khi ASEAN thường chỉ phản ứng trong khoảng thời gian không tương xứng với chiều dài, ví dụ chỉ là khoảng 6 tháng, còn với Trung Quốc đó là cuộc chơi kéo dài nhiều năm, có thể là 10 năm, 20 năm, 30 năm và lâu hơn nữa.

TS Renato Cruz De Castro (Khoa quốc tế học, Đại học De La Salle, Philippines) cho rằng từ năm 2009, Trung Quốc đã chọn cách tiếp cận gây hấn trong việc theo đuổi yêu sách chủ quyền mở rộng của nước này ở biển Đông.

Hiện tại, Mỹ và Nhật Bản đang lấp đầy không gian này bằng cách cân bằng chiến lược với Trung Quốc tại biển Đông.

Căng thẳng gia tăng tại các vùng biển tranh chấp, một mặt gây nên sự cạnh tranh chiến lược tăng cao giữa Trung Quốc với Mỹ và Nhật Bản, mặt khác đã làm phức tạp việc giải quyết một cách hòa bình các tranh chấp ở biển Đông.

Theo TS Renato Cruz De Castro, khi các cường quốc tranh giành quyền lực ở biển Đông, các quốc gia Đông Nam Á nhỏ hơn cuối cùng có thể sẽ lựa chọn giữa việc về phe một siêu cường nào đó để duy trì nguyên trạng, hay để cho một cường quốc khu vực mới nổi thay đổi việc phân chia  lãnh thổ trên biển ở Đông Á.

Điều này, đến lượt nó, sẽ không chỉ làm xói mòn ảnh hưởng của ASEAN trong các vấn đề an ninh ở Đông Nam Á mà còn đe doạ sự tồn tại của nó với tư cách là một tổ chức khu vực của các nước nhỏ với cam kết mang lại hòa bình và ổn định ở khu vực Đông Nam Á.

Đến từ Đại học Tokyo, GS Shin Kawashima cho rằng tình huống quan hệ Trung - Nhật cạnh tranh nhau trong việc tạo ra các sáng kiến tại Đông Nam Á không thể thay đổi, nhưng có thể khai thác một số tình huống cả hai bên đều thắng để giữ hòa bình và phát triển ở Đông Á, tạo ra nền tảng cho các hoạt động kinh tế của cả hai nước và tất cả các nước trong khu vực.

TS Nguyễn Thanh Minh (Bộ Tư lệnh cảnh sát biển Việt Nam) đề xuất một số giải pháp xây dựng lòng tin giữa các bên, trong đó có việc thực hiện nghiêm túc quy định của luật pháp quốc tế và các thỏa thuận khu vực. Đặc biệt là các bên có liên quan cần ký kết một văn bản cam kết không quân sự hóa biển Đông.