Dì và chú được bà con trong làng và trong vùng thương yêu che chở và đùm bọc. Bằng nghề gốm, nghề ép dầu chuồn và buôn bán nhỏ như mọi bà con trong làng, dì tôi đã sinh hạ 15 con trai con gái và nuôi dạy thành người, qua hai cuộc kháng chiến, nhiều người đã trở thành cán bộ cao cấp của Nhà nước và Quân đội.
Sau Cách mạng Tháng Tám, dì vào Hội Phụ nữ Cứu quốc và khi cuộc chiến tranh chống Pháp bùng nổ cuối năm 1945, tôi còn nhớ, đêm đêm dì và các con gái gánh lúa gạo chôn cất ở các trảng cát cách làng 5-7 cây số, đòn gánh rất dẻo dai dưới trăng mờ và dì cùng bà con gánh lương thực lên chiến khu Hòa Mỹ chuẩn bị nuôi quân. Dì hăng hái vào hội Mẹ chiến sĩ, nhận nuôi một lần 3 anh em bộ đội, thương yêu như ruột thịt. Dì may áo trấn thủ, cho ăn tại nhà và cung cấp thuốc men. Tôi còn nhớ anh Nguyễn Cảnh Hoán, Trung đội trưởng của Trung đoàn 101, sau này là đại tá, còn được dì thương yêu mai mối cho một o trong làng.
Nỗi đau lớn của dì là khi Lê Trọng Đãi, con trai thứ 3 của dì vào đội du kích ở làng hy sinh gần chiến khu Hòa Mỹ. Nén chặt nỗi đau, dì can trường động viên con trai con gái lên đường chống Pháp, chống Mỹ. Khi các con hoạt động cách mạng, từ làng, dì đi bộ ra tận Quảng Bình thăm con và tìm mọi cách liên lạc với các chú, các o, con đẻ của dì. Tám con trai con gái, chưa kể 5 con rể, con dâu được sự động viên của dì, của chú đã đóng góp nhiều công sức to lớn cho đất nước: Chú Lê Trọng Đồng, con trai cả là Tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất; chú Lê Trọng Thấu, Lê Trọng Nhơn ở miềm Bắc và chiến trường miền Nam đều là đại tá, sĩ quan cao cấp trong quân đội. Hai con trai ở Hà Nội cũng đều là kỹ sư. Hai con gái và bốn con dâu đều làm việc ở các ngành ngân hàng, lương thực. O Lê Thị Huê, 25 tuổi, con gái thứ tư ở tại làng đã nghe lời mẹ tham gia đội du kích bí mật, làm đường dây liên lạc, đưa tin tức cho công an.
Mặc bao đe dọa và khủng bố, dì là cơ sở cách mạng bí mật. Chồng dì vào Đảng Cộng sản từ năm 1948, liên tục làm bí thư chi bộ trong làng cho đến khi hy sinh năm 1961. Dì là chỗ dựa vững chắc cho chú từ sau 1954, qua các đợt "tố cộng, diệt cộng" của Mỹ- Diệm. Đêm khuya, chú đi đến từng nhà, củng cố tinh thần cho mỗi đồng chí, giúp phát triển thêm hội viên cho hội phụ nữ và đoàn thanh niên trong làng, tìm mọi cách đưa tin tức tình hình lên xã, lên huyện và gan dạ nuôi giấu, bảo vệ cán bộ cấp trên về hoạt động .
Nhưng rồi chú bị địch bắt, giam cầm suốt 5 năm ở lao Thừa Phủ, bị tra tấn đày đọa. Mỗi lần dì vào thăm, chú đều dặn dò công việc để liên lạc cán bộ nằm vùng. Sau những dòn tra tấn dã man, chú được trả về làng, thương tật và bệnh tình nặng nề. Chú đã hy sinh và được công nhận Liệt sĩ năm 1983.
Cuối tháng 12 /2015, sau lễ tuyên dương công trạng Bà mẹ Việt Nam anh hùng được long trọng tổ chức tại UBND tỉnh, tấm bằng danh dự được rước về nhà dì và mới đây, trong niềm vui của làng xóm, gần 30 con cháu khắp nơi trên cả nước đã về bái lạy trước bàn thờ. Tất cả xúc động và tưởng nhớ sâu sắc công ơn sâu dài của cha, mẹ; tưởng nhớ đức hy sinh chiến đấu rạng danh anh hùng của dì.
Lê Trọng Sâm