Tòa án quốc tế vào cuộc

Trong phiên điều trần đầu tiên (7-13/7), các nhóm pháp lý của Philippines đưa ra lập luận rằng, Trung Quốc đã vi phạm nghiêm trọng Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS) khi cản trở quyền đánh bắt và khai thác nguồn tài nguyên của Philippines trong vùng đặc quyền kinh tế của chính nước này.

Bãi cạn Scarborough, tâm điểm tranh chấp của vụ kiện. Ảnh: CNN

Năm thành viên Hội đồng trọng tài đã đề nghị tổ chức phiên điều trần thứ hai hôm 13/7. Trong phiên tranh tụng này, phái đoàn Chính phủ Philippines giữ vững lập luận khẳng định, PCA có đủ thẩm quyền xử lý vụ kiện về tuyên bố chủ quyền vô lý của Trung Quốc trên Biển Đông.

Phát ngôn viên của Tổng thống Philippines Edwin Lacierda phát biểu với báo giới: “Chúng tôi đã chuẩn bị cho bản kiến ​​nghị này trong một năm nay, vì vậy các luật sư đã sẵn sàng, trong đó có cố vấn pháp luật của chính phủ Florin Hilbay, là luật sư trưởng đứng đầu nhóm pháp lý của Manila”. Đồng thời, Tổng thống Lacierda tự tin phía Philippines sẽ thắng kiện.

Mặc dù nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines, các rạn san hô xuất hiện trên bản đồ Trung Quốc như một phần lãnh thổ của Bắc Kinh, được phân định bởi “đường 9 đoạn” mà luật sư của Philippines khẳng định là “không có cơ sở trong luật pháp quốc tế”.

Nhằm cố tình chiếm giữ khu vực rộng lớn này, Trung Quốc cho xây dựng hàng loạt đảo nhân tạo. Hình ảnh vệ tinh gần đây cho thấy, các hoạt động xây dựng diễn ra tại các rạn san hô xuất hiện các doanh trại và một đường băng dài 3.000m, dấy lên lo ngại Trung Quốc dự định sử dụng các đảo nhân tạo nhằm mục đích quân sự.

Sẽ phán quyết sau 3 tháng nữa

PCA cho phép Việt Nam, Malaysia, Indonesia, Thái Lan và Nhật Bản cử phái đoàn nhỏ đến tham dự với tư cách là quan sát viên.

Vụ kiện cũng nhận được sự theo dõi sát sao của Tổng thư ký LHQ Ban Ki-moon, ông nói: “Điều quan trọng là các nước trong khu vực giải quyết vấn đề này thông qua đối thoại, bằng biện pháp hòa bình và thân thiện”. LHQ sẵn sàng “cung cấp hỗ trợ kỹ thuật, nhưng đầu tiên, các vấn đề này nên được giải quyết giữa các bên liên quan”, nhà lãnh đạo LHQ nói thêm.

Hoa Kỳ cũng đang theo dõi chặt chẽ các phiên tố tụng, khi căng thẳng trong khu vực do hoạt động của Trung Quốc trên Biển Đông ngày càng leo thang.

Tuy nhiên, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ nói rằng, Washington giữ thái độ trung lập đối với tranh chấp giữa Philippines và Trung Quốc ở Biển Đông. “Chúng tôi sẽ không đưa ra mệnh lệnh hay chỉ dẫn cho một giải pháp pháp lý nào. Đó là quyền quyết định của chính phủ các nước liên quan”. Ông này nói thêm: “Chúng tôi mong muốn họ giải quyết theo đúng luật, bằng các biện pháp hòa bình và phương thức ngoại giao”.

Trước tuyên bố của Washington, các nhà phân tích cho rằng, dù không lựa chọn đứng về phía nào, Hoa Kỳ nhiều lần chỉ trích Bắc Kinh gây hấn và xây dựng phi pháp trên Biển Đông.

Theo nhật báo Singapore Straitstimes, dù Tòa trọng tài quốc tế đưa ra phán quyết có lợi cho Philippines, thắng lợi này cũng chỉ mang tính biểu tượng, vì Trung Quốc từng tuyên bố không chấp nhận bất cứ phán quyết nào. Tuy nhiên, thẩm phán Tòa án tối cao Philippines Antonio Carpio cho rằng, phán quyết có lợi cho Manila sẽ khiến Bắc Kinh bẽ mặt trước cộng đồng quốc tế.

Theo hãng thông tấn Hoa Kỳ CNN, nếu Bắc Kinh bác bỏ phán quyết có lợi cho Philippines, cộng đồng quốc tế sẽ có thể gây áp lực để buộc nước này phải tuân theo.

Lê Thảo (Tổng hợp và lược dịch từ AP, ANN & The Star)