Thực ra câu chuyện nông, lâm thủy sản rớt giá không phải bây giờ mới xảy ra. Trước đó là chuyện “được mùa mất giá, được giá mất mùa” đối với sản xuất lúa gạo, Chính phủ phải giải cứu bằng biện pháp hỗ trợ thu mua tích trữ lúa gạo. Tiếp đó là con cá tra lúc thì khan hiếm, lúc thì phải bán đổ bán tháo. Rồi chuyện người nông dân ứa nước mắt với cây dứa, chuối, hưa hấu, cà chua… Tình trạng này tiếp tục kéo dài không chỉ tác động trực tiếp đến đời sống của người nông dân mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển của nền kinh tế cả nước.
Với những gì đang xảy ra đối với một số ngành, rõ ràng nền sản xuất của ta đang còn nhiều vấn đề bất cập từ công tác quản lý nhà nước đến việc quy hoạch; từ khâu sản xuất đến thị trường; giữa sản xuất với chế biến và tiêu thụ. Cụ thể ở đây là thiếu sự tổ chức, liên kết giữa sản xuất-chế biến- tiêu thụ. Ở mỗi khâu mạnh ai nấy làm. Khi thuận lợi, lợi nhuận chia đều cho các khâu. Khi gặp khó thị trường thì người gánh chịu chủ yếu lại là người trực tiếp sản xuất. Minh chứng rõ nhất nhất là khi giá thịt lợn hơi giá chỉ còn trên dưới 25 nghìn đồng/kg, người nuôi lỗ nặng, nhưng giá thịt đến tay người tiêu dùng vẫn giảm không đáng kể. Nhìn ở góc độ thị trường, nguyên nhân là do cung vượt cầu. Nhưng tại sao có chuyện cung vượt cầu và vượt như thế nào thì cần có phân tích, lý giải cụ thể. Đó công tác quy hoạch sản xuất, dự báo thị trường của cơ quan quản lý chưa tốt; người sản xuất, chăn nuôi còn nặng tính tự phát, sản xuất theo kiểu phong trào; chi phí sản xuất cao; khâu tổ chức tiêu thụ còn thả nổi…
Để tránh lặp lại tình trạng nông lâm thủy sản rớt giá đến mức người nông dân lao đao, rõ ràng cần tổ chức lại sản xuất với quy hoạch đồng bộ, gắn sản xuất với thị trường tiêu thụ. Bởi nói cho cùng, sản xuất tốt đến đâu mà không có đầu ra thì mọi kế hoạch đều phá sản, thua lỗ là điều khó tránh khỏi. Để hàng hóa từ người sản xuất đến tay người tiêu dùng cũng cần một khâu trung gian hợp lý, cùng chia sẻ quyền lợi và trách nhiệm. Mô hình liên kết giữa Công ty cổ phần CP với người nuôi lợn ở Phong Điền là một ví dụ. Người nuôi phải tuân thủ quy trình, sử dụng thức ăn, phòng chống dịch theo đúng yêu cầu của công ty và được doanh nghiệp bao tiêu đầu ra. Cách liên kết này có thể lợi nhuận thấp hơn khi thị trường thuận lợi, nhưng đảm bảo an toàn cho người cho người nuôi khi thị trường biến động bất lợi. Đó là sự bảo hiểm chắc chắn cho người sản xuất, chăn nuôi.
Một vấn đề cũng cần xem xét, những giải pháp giải cứu thịt lợn thời gian qua của các ngành, các địa phương, đơn vị tuy chỉ mang tính tức thời, nhưng qua cách giải cứu có thể thấy khi giảm bớt khâu trung gian thì sản phẩm đến tay người tiêu dùng có giá hợp lý hơn và người sản xuất có được giá bán cao hơn. Như vậy, bài toán phân phối lưu thông phải được ngành công thương giải một cách hợp lý, không thể thả nổi thị trường cho tư thương. Muốn làm được điều này cần phải xây dựng được chuỗi liên kết giữa sản xuất với chế biến, tiêu thụ và có sự quản lý, giám sát chặt chẽ để đảm bảo quyền lợi cho cả người chăn nuôi lẫn người chế biến, phân phối và người tiêu dùng.
Hoàng Giang