Hoạt động văn hoá không thể chạy theo cơ chế thị trường
TTH - Chủ trương xã hội hóa hoạt động tổ chức biểu diễn nghệ thuật đang xuất hiện những mặt trái như tình trạng biểu diễn tràn lan, kém chất lượng, ảnh hưởng đến thị hiếu công chúng nhưng việc xử lý, chế tài lại khó khăn do luật quản lý chưa hoàn thiện. Xung quanh vấn đề này, phóng viên Báo Thừa Thiên Huế có cuộc trò chuyện với ông Nguyễn Quê, Trưởng phòng Nghiệp vụ Văn hóa (Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch).
Ông Nguyễn Quê
Theo ông Quê, một trong những quan ngại lâu nay là việc cấp phép quá dễ dàng cho các đơn vị tổ chức biểu diễn nghệ thuật chuyên nghiệp. Bất kỳ doanh nghiệp nào cũng có quyền tổ chức biểu diễn. Chỉ cần có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh do các Sở Kế hoạch Đầu tư cấp, nhiều doanh nghiệp kinh doanh những ngành nghề khác nhau, không cần bằng cấp về văn hóa nghệ thuật, vẫn được phép có thêm chức năng biểu diễn nghệ thuật chuyên nghiệp. Trong khi đó, các nhà hát, trung tâm văn hóa các tỉnh, thành dù có năng lực về nhân sự, điều kiện cơ sở vật chất như khán phòng, sân bãi để tổ chức biểu diễn nghệ thuật chuyên nghiệp có thu tiền nhưng luật lại không cho phép.
Trả lời câu hỏi việc thẩm định chất lượng hoạt động biểu diễn nghệ thuật sẽ như thế nào trong điều kiện này, ông Nguyễn Quê cho hay:
Các chương trình biểu diễn do các cơ quan quản lý văn hóa ở các tỉnh, thành cấp phép. Thông thường, các đơn vị quản lý này cũng chỉ thẩm định được chung chung như các bài hát có thuộc danh mục cho phép hay không. Biểu diễn có gì trái với thuần phong mỹ tục. Còn chất lượng biểu diễn thì khó kiểm định. Chưa kể, theo luật, chất lượng hay hay dở không nằm trong mục cấm biểu diễn.
Trên thực tế, chúng tôi từng nhiều lần phải từ chối khéo các chương trình biểu diễn ngoại tỉnh xin phép biểu diễn tại địa phương với các lý do, như lũ lụt, chuẩn bị lễ hội… khi thấy chương trình chỉ lèo tèo vài tiết mục, diễn viên thì không có tên tuổi, khó đảm bảo chất lượng.
Tình trạng tổ chức biểu diễn nghệ thuật dưới hình thức từ thiện xuất hiện khá nhiều. Ông có ý kiến gì về vấn đề này?
Làm từ thiện cho xã hội là điều ai cũng muốn. Nhưng liệu có nên sử dụng nghệ thuật như một phương tiện để động lòng trắc ẩn và kiếm tiền? Có đơn vị tổ chức biểu diễn mà các nghệ sĩ đều là “các chú lùn”. Hay có nghệ sĩ tên tuổi khi về già tổ chức đoàn nghệ thuật toàn các em khuyết tật, đi biểu diễn, quyên tiền từ thiện để trang trải cuộc sống cho chính các em. Về góc độ xã hội thì không có gì đáng nói. Nhưng nếu nghệ thuật chỉ thiên về sự hiếu kỳ, thiên về lay động sự hảo tâm thì e rằng, có phần sẽ làm lệch lạc thị hiếu thẩm mỹ đích thực của công chúng. Chưa kể không ngoại trừ khả năng lợi dụng nghệ thuật, lợi dụng người khuyết tật để kiếm tiền.
Một buổi ca Huế ở số 9 Phạm Ngũ Lão - nơi được đánh giá cao về chất lượng ca Huế, các thành viên tham gia đều dựa trên tinh thần tự nguyện và sự đam mê với âm nhạc truyền thống - ảnh HP
Ngành vừa có văn bản kiến nghị lên Cục Nghệ thuật Biểu diễn về một số bất cập trong luật quản lý hoạt động biểu diễn nghệ thuật hiện nay?
Thứ nhất, nên cho phép các đơn vị nghệ thuật công lập được tổ chức các hoạt động biểu diễn nghệ thuật chuyên nghiệp để tăng cường hoạt động này, vừa đáp ứng nhu cầu của người dân, vừa tạo thêm được nguồn thu để tái đầu tư cho chính các đơn vị nghệ thuật này nhằm nâng cao chất lượng biểu diễn.
Thứ hai, có thể đưa vào quy chế quy định việc thành lập hội đồng nghệ thuật để tư vấn cho Cục nghệ thuật Biểu diễn và Sở Văn hóa Thể thao - Du lịch thẩm định chương trình nghệ thuật khi cần thiết.
Thứ ba, cần quy định cấp thẻ hành nghề cho nghệ sĩ, diễn viên. Việc quản lý nghệ sĩ, diễn viên thông qua hình thức này sẽ hỗ trợ cho cơ quan quản lý nắm đội ngũ và thực hiện các biện pháp chế tài đối với trường hợp vi phạm. Nhà nước đang có chính sách khuyến khích xã hội hóa hoạt động văn hóa, trong đó có tổ chức biểu diễn nghệ thuật. Tuy nhiên, mặt trái của nó như chạy theo cơ chế thị trường, nặng kinh doanh mà luật không chặt thì rất nguy hại.
