Trong vai những dân “phượt” thứ thiệt, sau gần 1 tiếng đồng hồ chạy xe máy luồn lách trên những cung đường ngoằn ngoèo, chúng tôi mới đến được nơi bạn đọc phản ánh. Trước mắt là cánh rừng thông già, thân cây to, cao, đang trong thời kỳ thu hoạch nhựa. Trong số đó có những cây thông bị đốt cháy đen từ gốc lên đến nửa thân. Một số cây có dấu hiệu cưa hạ đã lâu chỉ còn trơ gốc. Cũng có những cây nằm ngã, đổ với những vết chặt nham nhở.
Số cây thông bị cưa trộm được chính quyền địa phương, ngành chức năng tập kết tại UBND xã Hương Thọ
Trao đổi với một số người dân, họ cho rằng, không chỉ đốt, còn có tình trạng ai đó đã “bức tử” rừng thông bằng cách lấy rựa chặt quanh gốc cây thông (vanh thông) rồi un rác, nhằm che đậy hành vi của mình, đợi khi cây chết lén lút chặt hạ. “Nhìn cây nào to, cao, trên ngọn cành và lá đổi màu vàng, khô thì chắc chắn cây đó đã bị vanh gốc, chờ có thế, người ta tìm cách chặt hạ đem về xẻ gỗ bán hoặc để sử dụng vào mục đích riêng của mình. Thông thường, cây nào càng to thì nguy cơ bị vanh gốc, bị đốt càng cao”, bà Phạm Thị B… trú tại thôn Hòa An nói chắc nịch.
Làm việc với ông Ngô Văn Thắng, Chủ nhiệm HTX Nông nghiệp Hương Thọ (đơn vị giao chăm sóc, quản lý rừng thông) cho biết: “132 ha rừng thông thuộc dự án Pam 2780 được trồng tại tiểu khu 122, thôn Hòa An từ những năm 1987 – 1988, với mục đích phủ xanh đất trống đối núi trọc và phát triển kinh tế - xã hội vùng miền núi. Thời kỳ đó, người dân tham gia trồng được cấp gạo. Từ năm 2000, khi giữ cương vị Chủ nhiệm HTX Nông nghiệp Hương Thọ, rừng thông được HTX quản lý, bảo vệ, khai thác nhựa. Dưới những tán thông, HTX hợp đồng với xã viên trồng xen keo để hưởng phần trăm theo tỷ lệ HTX hưởng 20 - 30%, xã viên hưởng 70 – 80%”.
Đề cập đến việc phản ánh của bạn đọc liên quan đến rừng thông do HTX Nông nghiệp Hương Thọ quản lý, bảo vệ, ông Ngô Văn Thắng tỏ ra bất lực: “Việc có người tự ý đốt, vanh gốc và chặt tỉa HTX có biết, nhưng bất lực trong ngăn chặn vì họ thường hành động ban đêm. Mục đích của việc làm này là để lấn chiếm đất trồng cây keo; hoặc lấy nhựa, gỗ đem bán. Trong khi đó, lực lượng HTX mỏng, chỉ có 6 người của HTX và 1 người bảo vệ rừng. Mấy năm nay, HTX đã xử lý 11 vụ chặt, đốt rừng thông do mình quản lý”.
Theo những gì mà chúng tôi nắm được, hầu như năm nào cũng có tình trạng người dân cố tình vi phạm đốt thực bì, vanh thông đe dọa đến rừng thông thuộc dự án Pam 2780. Tháng 4/2012, ông Lê Văn Y; 1/2013, hộ ông Phạm Văn H.; 1/2014, ông Lê K.; 10/2015, hộ ông Nguyễn Hữu M.; 1/2016, ông Nguyễn Hữu M.… Đáng nói, “cao điểm” trong năm 2013, liên tiếp từ tháng 1, 5, 9, 10 đều có người vi phạm rừng thông của dự án.
Trao đổi với ông Nguyễn Văn Quý, Chủ tịch UBND xã Hương Thọ về vai trò của chính quyền địa phương, ông cho biết: “HTX Nông nghiệp Hương Thọ quản lý, bảo vệ rừng thông dưới sự quản lý của chính quyền địa phương. Trước tình trạng này, xã cũng đã làm việc với HTX để kiểm tra, chấn chỉnh, kịp thời ngăn chặn tình trạng chặt, phá rừng thông. Tuy nhiên, lợi dụng hợp đồng trồng keo dưới tán rừng thông, người dân vẫn cố tình vanh, đốt thông. Chính quyền địa phương cũng đã chỉ đạo HTX cùng xã viên ký cam kết nhưng vẫn xảy ra”.
Chúng tôi được biết, không phải đến bây giờ việc chặt phá rừng thông thuộc dự án Pam 2780 ở Hương Thọ mới bắt đầu, mà trước đó cũng đã từng xảy ra. Một số vụ việc cũng đã được ngành chức năng và chính quyền địa phương bắt, xử lý, nhưng cũng có những vụ cơ quan chức năng khó tìm ra đối tượng. Chủ tịch UBND xã Hương Thọ cho biết thêm: “Đơn cử như hộ ông Nguyễn Hữu M., thôn Hòa An trong quá trình đốt thực bì đã để cháy 20 cây thông, xã đã lập biên bản và buộc bồi thường 40 triệu đồng. Sau 6 tháng, số cây thông này đã chết, nên buộc phải tận thu để xử lý. Thế nhưng, lợi dụng việc tận thu, ông Mai Đức P., trú thôn Đình Môn, xã Hương Thọ đã cố tình cưa trộm thêm số cây thông tươi. Hiện Công an thị xã Hương Trà đã bắt đối tượng P. và đang tiến hành điều tra, làm rõ. Diện tích cây thông thu hồi đang đợi kết luận cuối cùng của Công an thị xã Hương Trà, chính quyền địa phương sẽ tiếp tục xử lý theo quy định”.
Liệu có hay không có sự tiếp tay của những người trong cuộc? Ông Nguyễn Văn Quý và ông Ngô Văn Thắng khẳng định: “Không hề có chuyện đó. Hiện nay là mùa cho nhựa thông, HTX thuê ông Hồ Sỹ Vinh, ở Nghệ An đưa đội quân 7 – 8 người vào khai thác. Trong số 123 ha rừng thông thuộc dự án Pam 2780, có khoảng 2.500 đến 3.000 cây đang cho thu hoạch. Tất cả các khâu về kỹ thuật, ông Vinh tự lo, HTX thu 5.000 đồng/gốc”.
Sau khi chúng tôi cung cấp những hình ảnh về tình trạng chặt, đốt rừng thông tại rừng thông An Lại, thôn Hòa An, ông Nguyễn Văn Quý và ông Ngô Văn Thắng hứa “Sẽ cho tiến hành kiểm tra để có những biện pháp ngăn chặn kịp thời”.
Với những gì đã và đang xảy ra tại rừng thông thuộc dự án Pam 2780 chính quyền địa phương và đơn vị, ban, ngành liên quan cần mạnh tay hơn trong thời gian tới. Chẳng nhẽ, việc để xảy ra tình trạng vi phạm rừng thông cứ kéo dài mãi và điệp khúc “lực lượng mỏng, địa bàn rộng”, “bắt, lập biên bản” cứ lặp đi lặp lại nhiều lần như nhiều năm qua.
Bài, ảnh: Anh Phong