Cũng có thể do đây là lĩnh vực "khó ăn" nhưng lại chưa nhận được những chính sách ưu đãi thỏa đáng từ nhà nước, chính quyền địa phương nên NĐT, các thành phần kinh tế còn "lựng khựng" đến với DA.
Chưa có lãi trong thời gian đầu hoạt động, nhưng không có nghĩa Công ty TNHH Hằng Trung không tiếp tục nâng dịch vụ thu gom, vận chuyển rác trên địa bàn huyện Phú Vang
Ngay như DA đầu tư nhà máy xử lý rác thải tại xã Phú Sơn (TX. Hương Thủy), đến giai đoạn cuối kêu gọi mời thầu, chỉ có duy nhất một NĐT nước ngoài tham dự đấu thầu lựa chọn NĐT thực hiện DA. Hội đồng thẩm định (kết quả lựa chọn công nghệ xử lý và NĐT) của tỉnh không có sự lựa chọn nào khác ngoài nhà thầu duy nhất này. Tất nhiên, kết quả lựa chọn NĐT phải căn cứ các quyết định UBND tỉnh phê duyệt: quy hoạch, bộ tiêu chí kỹ thuật, công nghệ... để xem xét và kèm theo là những yêu cầu đảm bảo về môi trường, an toàn, tiến độ trong quá trình thực hiện DA cũng như quá trình vận hành sau này.
Không riêng lĩnh vực xử lý rác thải, các hoạt động như sản xuất sạch hơn, sản xuất và sử dụng năng lượng tái tạo, sản xuất và sử dụng sản phẩm thân thiện môi trường, tái chế chất thải, xây dựng khu dân cư- đô thị sinh thái... vẫn chưa thu hút NĐT quan tâm thực hiện. Có nhiều nguyên nhân, nhưng nguyên nhân được các thành phần kinh tế đồng tình nhất là do rào cản trong tiếp cận các nguồn tài chính.
Hiện nay, có rất nhiều nguồn tài chính để tiếp cận: ngân hàng, các quỹ đầu tư phát triển địa phương, các quỹ bảo vệ môi trường, các chương trình, DA tài trợ từ các ngân hàng đa phương, tổ chức quốc tế... Nhưng điều kiện phía "cung" trước khi rót vốn cho bên "cầu" không thể không tính đến khía cạnh bền vững về tài chính, kể cả tính bền vững về môi trường và xã hội. Ví dụ đối với DA xử lý rác thải, điều kiện bền vững về tài chính là phải đảm bảo doanh thu từ phí xử lý và sản phẩm tái chế để một phần hoàn trả tín dụng. Bền vững về môi trường là thu hồi tối đa tài nguyên trong rác, giảm diện tích chôn lấp, giảm tác động môi trường từ bãi chôn lấp... Bền vững về xã hội là ứng dụng công nghệ thân thiện môi trường để giảm thiểu xung đột với cộng đồng dân cư lân cận, nâng cao nhận thức, giáo dục cộng đồng về bảo vệ môi trường...
Giám đốc Công ty TNHH Hằng Trung, đơn vị dịch vụ thu gom vận chuyển rác thải trên địa bàn huyện Phú Vang thú thật, ban đầu doanh nghiệp (DN) rất đắn đo đầu tư vào lĩnh vực này. Vì nếu nói lợi nhuận thu được ngay từ đầu là hoàn toàn không thể. DN xác định chấp nhận mất khoảng từ 3-5 năm làm "không công". Nhưng điều chắc chắn là DN tạo việc làm, thu nhập ổn định cho hàng chục lao động tại chỗ và giải quyết được vấn nạn ô nhiễm môi trường do rác thải không được thu gom xử lý.
Chung quy, đầu tư cho môi trường chưa được xem là một hoạt động kinh doanh bền vững mà vẫn được quan niệm là gánh nặng ngân sách, là trách nhiệm chung của toàn xã hội vì chưa được hạch toán đúng và toàn diện các lợi ích lâu dài về kinh tế- xã hội- môi trường của các DA đầu tư môi trường.
Mục tiêu chính của DA môi trường là phục vụ cho cộng đồng, xã hội, nên việc lựa chọn NĐT có tầm và có tâm phải được xem trọng. Nhưng, mong muốn của hầu hết các NĐT, DN là được tạo điều kiện tốt nhất về chính sách: đầu tư, khuyến khích đầu tư, văn bản liên quan đến quản lý, xử lý chất thải và về cơ chế: giá dịch vụ, mặt bằng... Có như vậy mới tạo động lực cho các thành phần kinh tế tham gia và những DA môi trường không đơn thuần phụ thuộc vào đầu tư công vốn còn rất hạn hẹp.
Bài, ảnh: Hoài Nguyên