“Lúa đã gặt xong rồi, cả 5 sào của em và phần còn lại của ba mạ. Vụ ni “xương” rồi vì cả một mẫu mà thu hoạch được chỉ bằng phân nửa năm ngoái. Hạt hỏng, lép cũng nhiều, phần vì bị ngâm trong nước khá lâu - Phú nói, gương mặt đỏ ửng vì mấy ngày lặn ngụp với nắng – nhưng vợ em xin được nghỉ thêm mấy ngày nữa vì phải phơi lúa, phơi rơm… Dạ, phải phơi cả rơm nữa mới đốt được đó chị…!”.
À thì ngay cả chuyện đốt đồng, vụ này cũng không dễ như những lần trước, vì lúa không những bị gãy, đổ do gió chướng mà hơn 16.000 ha ở Phong Điền, Quảng Điền, Hương Trà, Hương Thủy và Phú Vang còn bị đợt mưa non nửa tháng trước vùi lấp dưới mặt nước, trong đó có 1 mẫu của cả nhà Phú. Cách đây mấy hôm, vợ Phú chay vay kiếm chỗ mượn tiền để trả công cho thuê máy gặt. Vậy là thóc sẽ ít hẳn lại mà chi phí phát sinh nhiều thêm. Hôm đó vợ Phú vội vã quay xe trở về, mắt hình như có nước. Vợ Phú làm tôi thấy lòng mình thắt lại.
Dù đã có nhiều thay đổi nhưng cuộc sống của người nông dân, cho đến nay vẫn không dễ dàng gì. Mọi năm, hai vụ lúa vẫn được xem là phần chủ lực, nhưng nay thì phần chủ lực đã hao bớt, nên nỗi lo chắc là bề bộn hơn. Phú nói, cơ cấu giống mùa vụ người làm nông như em tường hết. Bài đã thuộc rồi thì mình cứ theo rứa, tưởng chắc ăn rồi nhưng ông trời không cho thì chỉ còn biết cách chịu đựng và chịu khó.
Tôi không phải là người làm nông, dù đã đọc, tìm hiểu và đôi khi tham gia luận bàn đôi chút về việc chuyển đổi cơ cấu giống lúa, cây trồng vật nuôi và nói về những vụ trái mùa. Đúng là chỉ khi gần gũi hơn, có những tác động trực tiếp hơn với người làm nông, mới có thể thấu hiểu những gì thuộc về một nắng hai sương, thuộc về mồ hôi và thuộc về nỗi lo cơm áo hàng ngày của những người vất vả trên đồng ruộng. Không phải là lý thuyết và cây đời, nhưng chắc chắn là cái mà mình mong muốn và cái mà mình thấy, còn là khoảng cách giữa được và mất. Là kỳ vọng có khi vẫn chưa thể nào đạt đến giữa thay trời làm mưa hay thay trời làm nắng. Nhất là khi diễn biến của khí hậu ngày càng trở nên khó lường hơn.
“May mà được nắng, nên rơm rạ chon hơn chứ mưa thêm vài trộ, lúa hư hao thêm mà rơm cũng khó đốt. Lúc nớ e nông dân tụi em khóc ròng chớ đâu chỉ đỏ con mắt!”. Tôi quay lại nhìn Phú, cảm giác người đàn ông quá nửa đời người gắn bó với đồng ruộng này nói mà như tự vỗ về mình. Nhớ hôm qua, hôm nay nữa, trên trang mạng xã hội, người ta cũng đang nói về bảng màu tím ở Huế, nhưng không phải là màu tím Huế mà là bảng màu chỉ mức độ nguy hại đến rất nguy hại ở một vài địa điểm trong một vài thời điểm mà AirVisual (tên ứng dụng và website của IQAir AirVisual – một tổ chức sở hữu lượng dữ liệu tổng hợp rất lớn về chất lượng không khí) ghi lại. Khói do đốt đồng được xác định là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này.
Cho dù là chỉ mang tính thời điểm, ở những khu vực và vài không gian khác nhau, nhưng điều này cũng cho thấy đúng là đang có vấn đề về cách thức giải quyết và dù là thế nào đi chăng nữa, nó cũng có ảnh hưởng nhất định đến cảm quan và sự đánh giá về một không gian vốn được xếp vào diện trong lành là Huế. Nhưng tôi cũng thích cách đặt vấn đề về việc tìm giải pháp để vừa giữ được sự trong lành ấy, lại vừa tận thu được phụ phẩm trong nông nghiệp để quay lại, giúp ích cho người dân… nhất là khi việc đầu tư các máy cuốn rơm thông qua các chương trình hỗ trợ chưa đủ rộng, hoặc nói đúng hơn là việc sử dụng các phụ phẩm đó chưa đủ phổ quát.
“Năm nào tỉnh cũng chỉ đạo các địa phương tuyên truyền, nhắc nhở, hỗ trợ bà con không đốt rơm, nhưng có lẽ vụ mùa này bà con túng quá. Người nông dân đang cay mắt hơn cả chúng ta nữa anh ạ…” - tôi đọc dòng comment của facebooker Phan Thiên Định, dưới một status về vấn đề này, thốt nhiên thấy mắt mình cay…
YÊN MINH