Thừa Thiên Huế hiện có trên 3.000 đơn vị sử dụng lao động tham gia BHXH. Kế hoạch năm 2016, ngành sẽ thu 2.259 tỷ đồng, nhưng đến nay mới thu 1.940 tỷ đồng. Trong đó, có 867 đơn vị chậm đóng (dưới 1 tháng) là 74 tỷ đồng; 789 đơn vị nợ từ 1 tháng đến dưới 3 tháng là 40 tỷ đồng; gần 400 đơn vị nợ từ 3 tháng trở lên với số tiền 33 tỷ đồng. Đặc biệt, 189 đơn vị nợ khó thu do giải thể, mất tích, không còn hoạt động với 15 tỷ đồng.
Ông Nguyễn Xuân Tiếu
Nói như vậy không hẳn chỉ có các đơn vị làm ăn thua lỗ mới nợ BHXH, thưa ông ?
Năm 2016, nhiều doanh nghiệp vẫn còn khó khăn do nguồn vốn thường phụ thuộc vào chủ đầu tư. Các doanh nghiệp ngành du lịch và thủy sản bị ảnh hưởng do sự cố Formosa. Một số doanh nghiệp tư nhân, dịch vụ du lịch trên địa bàn cũng ảnh hưởng bởi dự án xây hệ thống thoát nước toàn thành phố.
Ngoài những đơn vị làm ăn thua lỗ, phần lớn doanh nghiệp lách luật, thường xuyên nộp chậm dưới 30 ngày. Vẫn còn doanh nghiệp cố tình trốn nghĩa vụ nộp BHXH dẫu kinh doanh vẫn có lãi như Công ty cổ phần Đầu tư Phát triển Tâm Sinh Nghĩa nợ hơn 2.430 triệu đồng, Công ty cổ phần Thương mại xây dựng và Dịch vụ Green House nợ 789 triệu đồng...Nhiều đơn vị hành chính sự nghiêp hưởng lương ngân sách vẫn còn nợ BHXH, không chuyển nộp kịp thời định kỳ hàng tháng.
Giải pháp thiết thực nhất là tăng liền lãi đối với doanh nghiệp nợ BHXH đã được áp dụng?
Năm 2016, mức phạt tăng lên gấp đôi so với trước. Doanh nghiệp chậm đóng từ 30 ngày trở lên, pháp luật đã có chế tài dưới hình thức phạt số tiền nộp chậm. Mức phạt đối với số tiền BHXH, BHTN nộp chậm bằng 2 lần mức lãi suất đầu tư quỹ năm trước liền kề, theo đó năm 2016 mức phạt 1,065%/tháng.
Có nhiều doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp bị phạt với số tiền hàng trăm triệu đồng, như: Bệnh viên đa khoa Hoàng Viết Thắng phạt 943 triệu đồng; Công ty May Xuất khẩu Huế phạt hơn 665 triệu đồng; Trung tâm Kiến trúc miền Trung hơn 100 triệu đồng; Công ty TNHH Thành Đạt phạt 661 triệu đồng; Công ty cổ phần Đầu tư phát triển Tâm sinh Nghĩa phạt 659 triệu đồng…
Doanh nghiệp thu tiền của người lao động nhưng không nộp vào quỹ BHXH, hành vi này sẽ được pháp luật xử lý như thế nào?
Đây là hành vi vi phạm pháp luật. Ngoài quy định xử phạt vi phạm hành chính và các chế tài khác, theo Điều 216 Bộ Luật hình sự sửa đổi năm 2015, người có nghĩa vụ đóng BHXH cho lao động mà gian dối không đóng hoặc không đóng đầy đủ từ 6 tháng trở lên nếu trốn đóng bảo hiểm từ 50 triệu đồng đến dưới 300 triệu đồng thì bị phạt tiền từ 50 triệu đồng đến 200 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 1 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 1 năm. Người lao động trốn đóng bảo hiểm từ 300 triệu đồng đến dưới 1 tỷ đồng bị phạt tiền từ 200 triệu đồng đến 500 triệu đồng hoặc phạt tù từ 6 tháng năm đến 3 năm. Người lao động trốn đóng bảo hiểm từ 1 tỷ đồng trở lên bị phạt tiền từ 500 triệu đồng đến 1 tỷ đồng hoặc bị phạt tù từ 2 năm đến 7 năm...
Luât quy định là vậy, nhưng tỉnh ta đã áp dụng các biện pháp mạnh đối với doanh nghiêp vi phạm chưa ?
Theo Điều 14 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 có hiệu lực từ năm 2016, công đoàn có chức năng khởi kiện ra Tòa án đối với hành vi vi phạm pháp luật về BHXH ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động, tập thể người lao động. Hiện nay, BHXH tỉnh đã cung cấp danh sách 29 đơn vị nợ BHXH với số tiền lớn, thời gian nợ kéo dài, không thực hiện kiến nghị của các cơ quan chức năng khắc phục hậu quả vi phạm pháp luật BHXH. Thời gian tiến hành khởi kiện từ tháng 12/2016 và đầu quý I/2017.
Người lao động đến tuổi nghỉ hưu nhưng doanh nghiệp bị phá sản hay vẫn nợ BHXH, liệu có cách nào tháo gỡ để NLĐ vẫn được đảm bảo quyền lợi?
Doanh nghiệp trong quá trình thực hiện thủ tục phá sản, giải thể còn nợ tiền BHXH, BHYT, nếu có người lao động chuyển nơi làm việc, BHXH sẽ xác nhận thời gian đóng BHXH đến thời điểm doanh nghiệp đã đóng BHXH để lao động tiếp tục tham gia BHXH tại đơn vị mới. Sau khi thu hồi được khoản nợ của doanh nghiệp, BHXH sẽ xác nhận bổ sung thời gian đóng BHXH trên sổ BHXH của người lao động.
Đối với người lao động nghỉ hưu nhưng doanh nghiệp thực sự gặp khó khăn, vẫn còn nợ BHXH, ngành BHXH sẽ chốt sổ nếu doanh nghiệp đóng đầy đủ BHXH, BHYT cho những người đủ điều kiện để giải quyết chế độ; đồng thời doanh nghiệp phải cam kết và thực hiện trả đủ tiền nợ BHXH, BHYT, BHTN còn lại theo lộ trình.
Xin ông cho biết, hệ lụy của tình trạng nợ BHXH kéo dài?
Tình trạng nợ BHXH chắc chắn ảnh hưởng nguồn thu của quỹ. Số thu theo kế hoạch là 2259 tỷ/tổng số chi 2.350 tỷ, chưa tính số chi đa tuyến. Nếu không thu đủ và kịp thời sẽ ảnh hưởng việc chi trả lương hưu, không đủ tiền tạm ứng cho các đơn vị khám chữa bệnh mua thuốc điều trị. Ngành BHXH gặp khó trong chi trả các chế độ ngắn hạn cho người tham gia BHXH… Người lao động đang làm việc tại các đơn vị nghỉ ốm, thai sản không được chi trả BHXH kịp thời.
Ngành BHXH sẽ làm gì để hạn chế đến mức thấp nhất tình trạng nợ đọng bảo hiểm này?
Trước tình trạng nợ BHXH kéo dài, ngành BHXH cần đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền; thanh tra BHXH theo quy định luật và NĐ 21 về thanh tra chuyên ngành đóng BHXH; phối hợp tổ chức Công đoàn khởi kiện đối với đơn vị SDLĐ vi phạm quyền lợi BHXH của người lao động. Ngành BHXH cùng các cơ quan quản lý Nhà nước tham mưu UBND tỉnh các giải pháp tháo gỡ khó khăn đối với DN khó khăn… Ngành BHXH sẽ đẩy nhanh, có hiệu quả cải cách hành chính, thực hiện ứng dụng công nghệ thông tin vào các hoạt động nghiệp vụ, mở rộng thủ tục, hồ sơ nghiệp vụ thực hiện qua giao diện điện tử song song với việc nhận, trả hồ sơ qua dịch vụ bưu chính.
Cám ơn ông về cuộc trò chuyện.
Huế Thu (thực hiện)