Trang nghiêm mâm cúng Giao thừa của người dân Huế
Đứng giữa mâm cúng trang trọng được đặt ngoài trời, ngay chính diện sân nhà vào đêm Giao thừa mới hiểu được giá trị truyền thống thiêng liêng mà cha ông đã gìn giữ qua bao đời. Khi kim đồng hồ chỉ đúng thời khắc Giao thừa, ngoài phố những tiếng reo hò vui tươi của người trẻ đón pháo hoa ngập tràn sắc màu cũng là lúc những người lớn trong mỗi gia đình thành tâm cầu khấn chia tay một năm cũ, chào đón năm mới vạn sự bình an.
Theo quan niệm dân gian của người Huế xưa, Giao thừa là thời khắc bàn giao công việc của các vị thần hành khiển, phụ trách quản lý thời gian của mỗi gia đình. Vì thế, vào thời khắc này người Huế chuẩn bị mâm cúng để cảm ơn các vị thần hành khiển cũ sau một năm cai quản, phù hộ cho gia đình và đồng thời chào đón những vị thần hành khiển mới đến tiếp nhận nhiệm vụ.
Mỗi gia đình mỗi hoàn cảnh, nhưng mâm cúng Giao thừa ấy gần như không khác nhau là mấy. Trong mâm cúng ấy không thể thiếu gà luộc, bánh tét cùng với hương trầm, cau trầu, bánh kẹo, mứt cùng với những món ăn trong ngày tết tùy theo gia chủ. Và rượu trắng là thứ không thể thiếu bởi quan niệm dân gian “vô tửu bất thành lễ”.
“Vật phẩm tùy gia đình ít nhiều có thể khác nhau, nhưng trên hết là tấm lòng của gia chủ với đất trời, ông bà tổ tiên” – ông Lê Văn Ba, một người dân sống ở đường Lê Thánh Tôn, bên trong Thành nội tâm sự về lễ cúng Giao thừa. Đúng như thế, từng chứng kiến lễ cúng Giao thừa còn giữ nguyên vẹn các lễ nghi, đậm chất truyền thống ở gia đình ông Ba mới hiểu được sự trang nghiêm, và lòng thành của gia chủ. Ngay từ chiều, khi mọi việc cơ bản hoàn tất, các thành viên trong gia đình tranh thủ đưa bàn ra đặt ở ngay chính diện sân, trước khi chuẩn bị các vật phẩm để đưa ra cúng.
Gần đến khoảnh khắc Giao thừa, các vật phẩm được bày biện bài bản, chỉnh chu, cũng là lúc ông Ba trang nghiêm trong bộ áo dài, khăn đóng cùng tất cả các con cháu trong gia đình nghiêm nghị bên mâm lễ, chuẩn bị thắp hương. Khi ông Ba khấn vái xong, lần lượt các thành viên thay nhau thực hiện nghi lễ. Quanh các nhà hàng xóm, một không khí như thế đã tạo nên khung cảnh đẹp, giữa thời khắc đất trời giao thoa. Ai ai cũng cầu mong những điều tốt đẹp cho mọi người với ước nguyện đơn giản sức khỏe, gặp nhiều may mắn trong cuộc sống.
Nhà nghiên cứu Trần Đại Vinh cho biết, mâm cúng Giao thừa người Huế xưa thường có đủ ba bàn: thượng, trung, hạ. Bàn thượng gồm các món chay tịnh như hoa quả, xôi chè. Bàn trung có các món chay cùng món mặn có thể là đầu heo hoặc gà và xôi chè. Bàn hạ là bàn cúng một tập thể phụ tá các thần nên cũng là mâm mặn với những món ăn tùy theo gia chủ và bộ lễ vật áo binh, cháo, gạo, muối… Ngày nay, tuy người dân Huế thay đổi quan niệm tín ngưỡng, họ vẫn duy trì lễ cúng này nhằm thể hiện một tâm ý tốt đẹp, cầu mong một năm mới hạnh phúc, bình an.
Theo ông Vinh, mâm cúng Giao thừa dù có thay đổi, song lòng thành kính của gia chủ vẫn vẹn nguyên. Cuộc sống hiện đại, không còn nặng hình thức mâm cao lễ đầy, mâm cúng bây giờ có thể đơn giản, miễn là thành kính với đất trời để cầu năm mới bình an.
Bài, ảnh: Nhật Minh