 |
| Họa sĩ Võ Xuân Huy |
Anh có thể cho biết, những nét tương đồng và khác biệt giữa mỹ thuật Thái Lan và mỹ thuật Việt Nam?
Mỹ thuật hiện đại Thái Lan và Việt Nam có nét tương đồng từ thời điểm mở trường đào tạo mỹ thuật, ở ta bắt đầu từ năm 1925 và ở Thái Lan là vào năm 1926. Tất cả đều do người châu Âu thành lập (người Pháp và người Ý). Việc đào tạo bấy giờ mang phong cách hàn lâm cổ điển châu Âu và sáng tác theo các trào lưu nghệ thuật đang thịnh hành ở châu Âu, đặc biệt là phái ấn tượng. Sự khác biệt khởi đầu là ở Việt Nam, việc mở trường mỹ thuật do Toàn quyền Đông Dương ký quyết định thành lập theo sự đề nghị và vận động của họa sĩ Victor Tardieu; ở Thái Lan, chính nhà vua mời nhà điêu khắc Corrodo Feroci mở trường.
Về sau có nhiều khác biệt hơn, Thái Lan vẫn duy trì phương pháp đào tạo cổ điển châu Âu, các sinh viên nhiều thế hệ của giáo sư điêu khắc Corrado Feroci gặt hái được nhiều thành tựu mỹ thuật, bên cạnh sự đào sâu nghiên cứu nền mỹ thuật cổ giàu thành tựu và bản sắc họ nhanh chóng thể nghiệm theo các trào lưu nghệ thuật mới trên thế giới. Nhiều tác phẩm phản ảnh sâu sắc các biến cố văn hóa, chính trị, xã hội theo nhiều thủ pháp và khuynh hướng khác nhau, kể cả sáng tác theo khuynh hướng hiện thực XHCN.
Nếu đánh giá mỹ thuật Thái Lan ở giai đoạn hiện nay, anh sẽ nói gì?
Giai đoạn hiện nay, Thái Lan đào tạo mỹ thuật theo mô hình các nước châu Âu và Mỹ. Có thể nêu vài tên tuổi điển hình thời kỳ đầu, như Fua Haripitak, Pitoon Muamgsomboon, Haloo Nimsamer, Misiem Yipinsoi, Kien Yimsiri, Pratuang Emjaroen và hiện nay như Montien Bonma, Araya Rasdjarmearsooli, Surasi Kulsongwong, Navin Rawanchaikul, Rirurit Tiravanija.
Việc giáo dục và phát triển mỹ thuật ở Thái Lan được sự quan tâm của toàn xã hội từ hoàng gia, chính phủ đến các nhà tài trợ. Hoàng gia Thái Lan có công lớn trong việc kiến tạo nên bộ mặt mỹ thuật Thái Lan hieejn đại. Nhà vua hiện cũng từng theo học hội họa và các tác phẩm ông vẽ về hoàng hậu và thiếu nữ cũng được xem là trong những cột mốc quan trọng của hội họa hiện đại Thái Lan.
Thái Lan có triển lãm quốc gia và triển lãm theo 4 khu vực, như ở đông bắc có nhà triển lãm tại Khon Kaen, ở phía bắc ở Chiang Mai, miền trung ở Bangkok... do chính phủ tổ chức; ngoài ra có triển lãm có tầm quốc gia do các ngân hàng bảo trợ, đáng chú ý là triển lãm mỹ thuật của ngân hàng Bangkok, ngân hàng nông nghiệp Thái Lan, hãng Panasonic, Toshiba... Hệ thống gallery đóng vai trò quan trọng trong việc tạo không gian cho nghệ thuật phát triển, đứng hàng đầu là gallery của quốc gia, hoàng gia. Ở Bangkok, có khoảng 77 gallery chuyên nghiệp và 108 phòng trưng bày tranh theo chợ phiên chiều thứ 6 đến chủ nhật hàng tuần.
Mỹ thuật Việt Nam có tạo được những dấu ấn như mỹ thuật Thái Lan không, thưa anh?
Lịch sử Việt Nam có nhiều biến động dữ dội và gấp gáp hơn, song cũng như văn học, mỹ thuật của chúng ta chưa có tác phẩm đủ tầm cỡ, đủ chiều kích để phản ảnh hai cuộc chiến tranh và thời hậu chiến. Ngoài một số thành tựu mỹ thuật của vài nghệ sỹ thời Cao đẳng mỹ thuật Đông Dương những khóa đầu, gia tài mỹ thuật của chúng ta có một thời kỳ dài cơ bản mang nặng tính minh họa, rập khuôn, thiếu cá tính và nghèo thể nghiệm.
Một phần làm nên sự chênh lệch là ở việc đào tạo mỹ thuật ở ta còn nhiều bất cập và lạc hậu. Đến nay khung chương trình, giáo trình vẫn cơ bản không thay đổi trong mấy chục năm qua. Sinh viên buộc chỉ chọn một chất liệu làm chuyên khoa như sơn mài, lụa, sơn dầu hoặc đồ họa.
Nói như vậy có nghĩa là, sinh viên mỹ thuật Thái Lan được đào tạo “bài bản” hơn sinh viên mỹ thuật Việt Nam?
Sinh viên mỹ thuật ở Thái được phép tiếp cận và thử nghiệm mọi thủ pháp, mọi khuynh hướng, trào lưu trên thế giới. Xu hướng đạo tạo chung là thể nghiệm nghệ thuật thị giác (experimental visual Art). Tác phẩm có thể là sự kết hợp nhiều chất liệu từ đất, đá, vải, bông, len, mây tre, sơn dầu, acrylic…(Mix media) hai chiều hoặc ba chiều. Sinh viên trình bày bài ở mọi không gian từ trần, tường, nền nhà, hành lang, góc sân trường, trên cây v.v…Bên cạnh việc đạo tạo sinh viên thể nghiệm nghệ thuật theo xu hướng đương đại, các trường mỹ thuật còn đào tạo sinh viên chuyên ngành Thai Arts nhằm bảo tồn và phát huy giá trị vốn cổ dân tộc.
Một điểm khác biệt ở đây là không dạy sinh viên vẽ cái gì mà dạy sinh viên vẽ như thế nào. Chất liệu, vật liệu, loại hình phục vụ cho ý tưởng. Sinh viên phải bảo vệ trước giáo viên hướng dẫn và hội đồng theo lộ trình từ chủ đề, ý tưởng, khái niệm, hình thức tạo hình, chất liệu, kỹ thuật, tiến trình. Hai học phần quan trọng là nghệ thuật thị giác và thể nghiệm nghệ thuật thị giác luôn song hành và hỗ trợ nhau.
Trong khi đó, tại Việt Nam, các môn nghệ thuật đương đại, như Mix media,video Art, sắp đặt, trình diễn… chưa được đưa vào giảng dạy lý thuyết và thực hành chính thức. Vì thế, các cuộc thể nghiệm nghệ thuật mới sau khi sinh viên ra trường kết quả đạt được cũng hết sức mơ hồ, dễ dãi và may rủi. Bài tốt nghiệp của sinh viên chỉ là một tác phẩm, trong khi đó ở Thái thường là 8 tác phẩm theo cùng một chủ đề, một phong cách.
Cảm ơn anh về cuộc trò chuyện này!
Lý Hạnh ( thực hiện)