- Đã nói ông đừng xuống ruộng nữa mà răng cứ đi?
- Tui có xuống ruộng mô.
- Hôm qua con đi ngang xóm, thấy ông vác cuốc lội ruộng mà?
- Là vì tui nhớ ruộng quá.
Đó là cuộc trao đổi giữa bác nông dân già và cô y sĩ ở một trạm y tế.
- Nếu ông cứ lội ruộng thì chân sẽ không lành - Cô y sĩ ân cần dặn dò, trong khi vệ sinh, bôi thuốc vào bàn chân chằng chịt vết nứt của ông cụ.
Nhìn cái gót với những đường nứt sâu như đường cày của bác nông dân, thấy trong đó nỗi truân chuyên của người làm ruộng.
- Chăm lúa cũng như chăm con. Sâu bọ chực chờ. Khô hạn rình rập. Lơ mắt cái là xong - Bác nông dân vừa xuýt xoa chân đau, vừa thủ thỉ - Có tuổi rồi, con cái không cho làm nhưng không làm thì nhớ lắm.
Những lần về quê, tôi thường chậm rãi trên những đoạn đường qua những cánh đồng hiếm hoi còn sót lại. Hứng ngọn gió trời thổi qua những khoảnh lúa. Phố xá lùi xa, để lại màu xanh lúa non giêng hai ngan ngát. Du khách trên đường thiên lý cũng bị mê hoặc bởi màu xanh non của lúa. Họ dừng lại, lội xuống tận ruộng để quay phim, chụp ảnh.
Rồi vào thu, những thửa ruộng bên đường bắt đầu chín, trải màu vàng an nhiên bên con đường quốc lộ ầm ầm xe cộ…Những cung bậc của ruộng chạm vào nỗi nhớ.
Bây giờ, ở làng tôi, có lẽ, những người như bác nông dân với bàn chân lở loét vì nước ruộng “ăn” ấy là thế hệ cuối cùng còn làm ruộng. Cực lắm, mà lại không lỗ lãi vào đâu, nên có ai đó, còn bám mấy sào ruộng chua phèn, là chỉ vì nhớ.
Hôm rồi về quê, lục lại trong mớ triêng gióng, thấy vẫn còn cái gàu tát nước. Nhớ lại cái thời canh nước cứu lúa mùa hạn. Cả đêm không ngủ để tát từng gàu nước vào mặt ruộng nứt nẻ chân chim. Cái vất vả cực nhọc ấy giờ vẫn hằn lên từng gót chân của các chị, dù chỉ làm ruộng ¼ đời người.
Những cái gót chân mang gương mặt của ruộng. Gương mặt của mồ hôi, của nắng, của gió và cả màu xanh non mơn mởn, màu vàng no ấm của lúa…
NHẬT NGUYÊN