ClockThứ Năm, 28/08/2014 11:06

Những tấm gương về nhân cách

TTH - Đỗ Lai Thúy là tác giả của nhiều cuốn sách nghiên cứu được bạn đọc chú ý, trước hết ở ngay nhan đề sách “khác người” dễ gợi trí tò mò như “Bút pháp của ham muốn”, “Thơ như là mỹ học của cái Khác”… rồi “Chân trời có người bay”, và hôm nay là “Vẫy vào vô tận” (Nhà xuất bản Phụ nữ, 2014).

Không đánh lừa người đọc, hầu hết sách của anh đều có “Cái khác” - nếu không là phát hiện mới thì cũng là những đúc kết có giá trị gợi mở, giúp nâng cao hiểu biết của người đọc. Có lẽ vì thế mà Vẫy vào vô tận được tác giả ghi là “Tùy bút chân dung học thuật” - một thể loại do chính tác giả đặt ra.

Bìa sách Vẫy vào vô tận. Ảnh: Internet

Sách gồm 17 “chân dung học thuật” của 17 trí thức tên tuổi như Nguyễn Trường Tộ, Trương Vĩnh Ký, Nguyễn Văn Vĩnh, Phạm Quỳnh, Phan Khôi, Nhất Linh, Nguyễn Hiến Lê, Nguyễn Tài Cẩn, Hoàng Ngọc Hiến, Hà Văn Tấn, Đặng Nghiêm Vạn, Nguyễn Văn Trung… Toàn là những người nổi tiếng và… quen thuộc vì đã có biết bao nhiêu là sách báo viết về họ. Cấu trúc sách cũng không có gì “phá cách”: Mỗi nhân vật đều có ảnh, phác họa chân dung, tiểu sử và trích một tác phẩm tiêu biểu. Như thể, là một cuốn sách “công cụ” nghiên cứu có ích cho những ai muốn tìm hiểu những điều cơ bản của những nhân vật đó.

Tuy vậy, người đọc thích thú hơn là tác giả đã chọn những nhân vật có “vấn đề”, mặc dù còn có sự đánh giá khác nhau, nhưng hầu hết đều là những con người đã cắm những “cột mốc” (to, hoặc nhỏ, có giá trị ít hoặc nhiều, thậm chí có cả “tai tiếng”, nhưng vẫn là những “cột mốc” mà lịch sử, văn hoá sẽ còn nhắc mãi) trên những con đường “vô tận”. Như Hà Văn Tấn, trên con đường theo dấu văn hoá cổ, Nguyễn Tài Cẩn trong nghiên cứu ngôn ngữ và Truyện Kiều, Nhất Linh trên con đường hiện đại hóa tiểu thuyết, Hoàng Ngọc Hiến trong phê bình văn học “phải đạo” và “bước qua lời nguyền”…

Đỗ Lai Thúy đặc biệt quan tâm đến loạt nhân vật có vai trò mở đầu cho một sự nghiệp cũng có thể nói là “vô tận”: Cuộc đối thoại Đông-Tây, tìm đường canh tân đất nước, trong đó có Nguyễn Trường Tộ, Trương Vĩnh Ký, Nguyễn Văn Vĩnh, Phạm Quỳnh.

“… Bi kịch của Nguyễn Trường Tộ là bi kịch của người viễn kiến, người thấy trước những vấn đề tương lai để giải quyết vấn đề hiện tại… Nếu với số đông chỉ có đánh hoặc hòa, thì với Nguyễn Trường Tộ là trong hòa có đánh, hòa để mà đánh. Đồng thời, chữ đánh đây cũng không chỉ đơn thuần bằng sức mạnh quân sự mà bằng cả sức mạnh kinh tế lẫn đường lối đối ngoại biết lợi dụng quốc tế, tức biết quốc tế hóa vấn đề Việt Nam, do tự cường nhờ khoa học, kỹ thuật phương Tây. Đây là đường lối cứu nước bằng văn hoá chứ không chỉ đơn thuần bằng bạo lực quân sự…” (“Nguyễn Trường Tộ, nghịch lý canh tân”, Trang 22-23)

Với nhiều nhân vật khác, tác giả cũng hướng sự chú ý vào những khía cạnh đặc biệt như thế, nên cuốn sách quả là “không để tôn vinh quá khứ, mà để kiến thiết một hiện tại” (Trích lời giới thiệu ở bìa sách). Ví như với nhân vật “Phan Khôi thầy cãi” (tên bài viết), Đỗ Lai Thúy viết: “… Chấp nhận đối thoại tức thừa nhận quyền có ý kiến của người khác, đặc biệt là ý kiến khác với ý kiến của chính mình. Và mình phải tôn trọng ý kiến đó… Một đối thoại dân chủ và bình đẳng còn do trong đối thoại là sự cọ xát của bản thân những cá nhân tham gia tranh luận. Họ phát ngôn bởi vì họ là đại diện cho hữu quan điểm, ý kiến được đưa ra tranh luận. Bởi vậy, nếu có sự “đánh đổ”, phủ định một ý kiến nào đó, thì, trước hết, không phải đánh đổ, phủ định cá nhân nào đó, nên ở đây không có xúc phạm cá nhân…” (Bài đã dẫn, Trang 116). Tác giả viết về thái độ tranh luận của Phan Khôi từ bảy - tám chục năm trước mà tưởng như là tác giả bàn đến vấn đề “phản biện” và tính dân chủ trong các cuộc hội thảo học thuật gần đây đang được dư luận quan tâm.

Những nhân vật cắm được “cột mốc” trong từng thời đoạn hay trong mỗi lĩnh vực vẫn được hậu thế nhắc đến chính vì họ đã để lại một tấm gương về nhân cách, một bài học để chúng ta soi rọi trên đường đi tới tương lai. Có lẽ cũng chính điều đó đã làm nên sức cuốn hút của tác phẩm…

Nguyễn Khắc Phê
ĐÁNH GIÁ
Hãy trở thành người đầu tiên đánh giá cho bài viết này!
  Ý kiến bình luận

BẠN CÓ THỂ QUAN TÂM

Chiêm ngưỡng tác phẩm của họa sĩ trẻ Cố đô

Chiều 28/3 tại Trường đại học Nghệ Thuật, Đại học Huế, Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Thừa Thiên Huế, Chi hội Mỹ Thuật Việt Nam tại Thừa Thiên Huế, Hội Mỹ thuật Thừa Thiên Huế phối hợp Trường Đại học Nghệ thuật tổ chức lễ khai mạc Triển lãm Mỹ thuật trẻ lần thứ VII - Huế 2024.

Chiêm ngưỡng tác phẩm của họa sĩ trẻ Cố đô
Học sinh Huế và Nhật Bản tham gia giao lưu văn hóa

Chương trình giao lưu văn hóa Việt Nam – Nhật Bản với sự tham gia của hàng trăm học sinh đến từ Nhật Bản và Huế do Hội Hữu nghị Việt Nam – Nhật Bản tỉnh Thừa Thiên Huế tổ chức, khai mạc sáng 28/3 tại 16 Lâm Hoằng, TP. Huế.

Học sinh Huế và Nhật Bản tham gia giao lưu văn hóa
Giải thưởng Cống hiến 2024: Tôn vinh sự cống hiến và thành tích xuất sắc trong Thể thao và Âm nhạc

Tối ngày 27/3, tại Nhà hát Lớn Hà Nội, sự kiện lễ trao giải "Cống hiến lần thứ 18" đã diễn ra. Sự kiện do báo Thể thao và Văn hóa phối hợp cùng Truyền hình Thông tấn (VNews) và Công ty TNHH Ngọc Việt Corporation tổ chức nhằm tôn vinh những gương mặt xuất sắc nhất trong lĩnh vực thể thao và âm nhạc Việt Nam.

Giải thưởng Cống hiến 2024 Tôn vinh sự cống hiến và thành tích xuất sắc trong Thể thao và Âm nhạc
Đưa di sản đến gần hơn với công chúng

Thời gian qua, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô (BTDTCĐ) Huế thực hiện nhiều chương trình nhằm đưa giá trị của Quần thể di tích Huế đến gần hơn với công chúng bằng các hình thức khác nhau.

Đưa di sản đến gần hơn với công chúng
Hàng ngàn sách giảm giá tại Hội sách Alpha Books Huế 2024

Hội sách Alpha Books Huế 2024 do Công ty Cổ phần sách Alpha tổ chức vừa khai mạc phục vụ mọi người vào sáng 27/3 tại Vincom Plaza Huế (ngã 6 trung tâm TP. Huế) với đa dạng các đầu sách đến từ nhiều NXB, mức chiết khấu cao.

Hàng ngàn sách giảm giá tại Hội sách Alpha Books Huế 2024
Return to top