Những vị thuốc hay từ lựu
TTH - Lựu hay thạch lựu là một loài cây cảnh quen thuộc với người Việt, có thể nó đã được người Việt nâng niu hằng trăm năm trước. Hiện nay, lựu vẫn là cây cảnh được nhiều nhà vườn bảo tồn, vì nó có ngoại hình đẹp, cây thân gỗ, cành nhánh nhiều, lá nhỏ màu xanh sáng, đặc biệt hoa khá lớn có màu đỏ chói rất bắt mắt, mỗi lần hoa nở rộ như cây đang phun lửa giữa trời hè (Dưới trăng quyên đã gọi hè/ Đầu tường lửa lựu lập loè đâm bông - Nguyễn Du). Chính vì vậy trong tác phẩm Bích Câu kỳ ngộ, tác giả đã xem lựu là một trong bốn cây biểu trưng của bốn mùa (?ua chen thu Đua chen thu cúc xuân đào/ lựu phun lửa hạ, mai chào gió đông).
Cây lựu (Punica granatum) có nguồn gốc ở Iran và miền tây dãy Hi Mã Lạp Sơn, được trồng làm cây ăn quả, cây cảnh hoặc cây làm thuốc phổ biến ở Iran, Iraq, Azerbaijan, Afghanistan, Pakistan, Ấn Độ, Nga và vùng Địa Trung Hải. Nó cũng được trồng phổ biến ở miền Nam Trung Quốc và vùng Đông Nam Á, trong đó có nước ta. Ở Hàn Quốc và Nhật Bản, nhiều giống lựu khác nhau về kiểu hoa và màu hoa ngày càng phát triển phổ biến và đặc biệt được dùng rộng rãi cho việc tạo cây bonsai.
Ở nước ta, hiện nay cây lựu được trồng khắp các tỉnh thành từ Bắc chí Nam. Nhiều nơi chọn giống lựu cao cây, sai quả và quả lớn, hạt nhiều cơm để trồng làm cây ăn quả, sản xuất hàng hóa. Một số nơi chọn giống lựu thấp cây để trồng làm cảnh. Giống thấp cây cũng có loại hoa thưa do mọc đơn lẻ, nhưng cũng có loại hoa dày đặc do mọc thành cụm.
Ở Huế, cây lựu xuất hiện từ lâu, chí ít cũng từ thời Nguyễn, vì thế nó đã được lược kê và mô tả trong bộ sách Đại Nam Nhất Thống Chí. Chúng tôi không biết được một cách chính xác cây lựu ở Huế đến từ nơi đâu, chỉ biết trong tập thơ Ngũ đệ nhân vật có 2 câu nói về lựu, cho thấy lựu được đưa từ Tây Vực (Trung Quốc) về để tiến vua triều Nguyễn (Xuất tự Đồ Lâm sắc dạng thù/ Thâu thành Tây Vực hiến Hoàng đô).
Lựu không chỉ là cây trồng để ăn quả hay để làm cảnh mà nó còn là một loài cây dược liệu quí, được sử dụng trị bệnh ở rất nhiều nước trên thế giới từ trước đến nay. Ivan A. Ross đã công bố trong tác phẩm Medicinal Plants of the World, xuất bản ở New Jersey năm1999 việc sử dụng cây Lựu trong nền y học truyền thống của hơn 20 nước khác nhau từ châu Mỹ, châu Âu đến châu Á. Qua đó cho thấy các bộ phận của cây từ rễ, thân, lá, hoa đến quả đều được dùng làm thuốc và các chứng bệnh thường được điều trị bằng các bộ phận của cây lựu bao gồm tiêu chảy, kiết lị, bỏng, viêm đường hô hấp, viêm nhiễm đường tiết niệu, tẩy giun sán kể cả sán dây, bệnh giang mai, các bệnh phụ khoa, điều hòa kinh nguyệt...
Ở nước ta, nhiều công trình cũng nêu lên tác dụng chữa bệnh từ các bộ phận của cây lựu. Gần đây, nhiều website tiếng Việt đăng tải bài viết “6 tác dụng bất ngờ của quả lựu” cho thấy quả lựu có tác dụng cải thiện sức khỏe của tim, giảm huyết áp và nguy cơ đột quị, ngăn cản sự phát triển của tế bào ung thư tiền liệt tuyến, kháng các vi khuẩn có hại, cải thiện khả năng cường dương và tăng tỉ trọng xương. Qua cuốn Cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, Gs. Đỗ Tất Lợi cho biết vỏ rễ lựu chữa sán; vỏ rễ và vỏ thân lựu làm thuốc ngậm chữa đau răng, vỏ quả chữa tiêu chảy và kiết lị. Qua Từ điển Cây thuốc Việt Nam, Ts. Võ Văn Chi cho biết vỏ quả dùng chữa trị tiêu chảy, kiết lị ra máu, tiểu tiện ra máu, băng huyết, bạch đới, thoát giang, đau bụng giun; vỏ thân và vỏ rễ dùng trị giun, sán dây, trị đau răng; thịt quả dùng trợ tim, giúp tiêu hóa; dịch quả tươi làm mát, hạ nhiệt; hạt giúp tiêu hóa; hoa dùng chữa viêm tai đề phòng chảy mủ. Một số tài liệu khác còn cho biết hoa có tác dụng trị các vết thương chảy máu, chảy máu cam, viêm tai giữa, làm ấm phổi, tăng cường tiêu hoá; lá giã nát đắp chữa các vết thương bầm tím, tụ máu, dịch lá dùng rửa các nốt chốc đầu, các nốt đậu mùa giúp chóng lên da non; quả trị chứng quai bị, hắc lào, trĩ ra máu, khí hư; rễ sát khuẩn, chữa cam răng, cam mũi...
Một điều xin lưu ý cùng độc giả, vị thuốc từ cây lựu thường được dùng dưới tên Thạch lựu nên khi sử dụng độc giả không nên nhầm với “Phan (Phiên) thạch lựu (番石榴)”, vì Phan thạch lựu là tên tiếng Hoa chỉ cây ổi (Psidium guajava).
NGƯT Đỗ Xuân Cẩm
- Phát hiện lô thuốc Tetracyclin 250mg giả (03/07)
- Thủ tướng chỉ đạo đẩy nhanh tiêm vaccine phòng COVID-19 mũi 3, mũi 4 (03/07)
- Bộ Y tế ra văn bản hỏa tốc gửi 9 bộ về tăng cường tiêm vaccine COVID-19 (02/07)
- Giảm muối, tăng sức khỏe (02/07)
- Phong Điền yêu cầu đóng cửa 1 cơ sở bán lẻ thuốc tân dược (01/07)
- Thành lập mạng lưới ghép giác mạc Miền trung - Tây Nguyên (01/07)
- Bộ Y tế: Thủ trưởng các đơn vị chịu trách nhiệm nếu để xảy ra thiếu thuốc, vật tư y tế (01/07)
- 300 đơn vị máu hưởng ứng chiến dịch "Giọt máu hồng- Hè năm 2022" (30/06)
-
Phòng, chống sốt xuất huyết: Phát quang bụi rậm và chú ý nguồn nước sạch
- Thứ trưởng Y tế: Hạn chế thấp nhất nguy cơ tử vong do sốt xuất huyết
- Xây dựng một Festival Huế không khói thuốc
- Không lơ là với biến thể COVID-19!
- Chú ý dịch bệnh tay chân miệng
- Khuyến cáo phòng, chống sốt xuất huyết
- Tuyên truyền để người dân đồng thuận tiêm mũi 4 vắc-xin phòng COVID-19
- Bộ Y tế: Không bỏ thanh toán BHYT với máy đặt, máy mượn đang thực hiện tại các cơ sở khám chữa bệnh
- Chủ tịch UBND tỉnh tặng bằng khen êkíp ca ghép tim xuyên Việt
- Hơn 1,8 triệu trẻ đã được tiêm vaccine phòng COVID-19
-
Thành lập mạng lưới ghép giác mạc Miền trung - Tây Nguyên
- Phòng, chống sốt xuất huyết: Phát quang bụi rậm và chú ý nguồn nước sạch
- Bổ sung kiến thức dân số - kế hoạch hoá gia đình cho công nhân lao động
- Cả nước ghi nhận 77.000 ca sốt xuất huyết, 30 trường hợp tử vong
- Kỷ niệm 45 năm thành lập Hội Đông y tỉnh
- Bộ Y tế yêu cầu báo cáo tình hình nhân viên y tế thôi việc, bỏ việc
- Người từng mắc COVID-19 vẫn có khả năng tái nhiễm và biến chứng
- Thứ trưởng Y tế: Hạn chế thấp nhất nguy cơ tử vong do sốt xuất huyết
- Chưa chuyển bệnh Covid-19 sang bệnh nhóm B
- 300 đơn vị máu hưởng ứng chiến dịch "Giọt máu hồng- Hè năm 2022"