Thực trạng tham nhũng ở nước ta hiện nay diễn biến ngày càng phức tạp, tinh vi. Ngay trong lĩnh vực việc thực hiện chế độ, định mức, tiêu chuẩn của cán bộ, chính sách với người có công, người nghèo cũng xảy ra tham nhũng. Tuy nhiên, thực tế đấu tranh phòng chống tham nhũng lại đạt hiệu quả không cao. Báo cáo của Tổng Thanh tra Chính phủ Huỳnh Phong Tranh trước Quốc hội tại kỳ họp cuối năm 2013 thừa nhận, số vụ việc có dấu hiệu tham nhũng được phát hiện chuyển sang cơ quan điều tra còn ít; việc xem xét, xử lý các hành vi tham nhũng trong một số trường hợp chưa nghiêm… Tại Thừa Thiên Huế, theo báo cáo của UBND tỉnh tại kỳ họp thứ 7, HĐND tỉnh Khóa VI, qua công tác thanh tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong năm 2013, chưa phát hiện vụ việc có dấu hiệu tham nhũng, nhưng đã chuyển sang cơ quan điều tra 3 vụ việc vi phạm pháp luật có dấu hiệu tội phạm; Toà án nhân dân các cấp đã xét xử 4 vụ/4 bị cáo, với mức án thấp nhất là 4 năm 6 tháng tù giam/1 bị cáo và cao nhất là 16 năm tù giam/1 bị cáo…
Tham nhũng nhiều, phát hiện và xử lý còn quá ít là do nhiều nguyên nhân, nhưng trước tiên là khâu phát hiện tham nhũng còn quá yếu. Làm công tác giải quyết đơn thư ở cơ quan báo chí, tôi tiếp xúc với một số đơn thư tố cáo liên quan đến tham nhũng, nhưng hầu hết là đơn nặc danh, không đúng tên, địa chỉ người tố cáo. Tuy vậy, đơn thư đã nêu đích danh người tham nhũng, có vụ việc, nhân chứng cụ thể. Sau đó, theo dõi một số vụ việc được các cơ quan chức năng làm rõ cho thấy, nội dung đơn thư có cái đúng, có cái sai; có nội dung không có cơ sở, mang động cơ cá nhân. Điều này cho thấy, đơn thư tố cáo cũng là một kênh quan trọng để ngăn ngừa, phát hiện tham nhũng. Thực tế, để “vạch mặt, chỉ tên” các đối tượng tham nhũng, quần chúng là người cung cấp thông tin hiệu quả nhất. Bởi, quần chúng có “nghìn tai, nghìn mắt”, giám sát thường xuyên trên tất cả lĩnh vực. Tuy nhiên, họ rất ngại trực diện tố cáo, sợ bị trả thù, bởi đối tượng tham nhũng thường là người có chức, có quyền. Hơn nữa, nếu yêu cầu cung cấp chứng cứ pháp lý thì thật chẳng khác nào đánh đố họ. Điều này cần có sự vào cuộc của các ngành chức năng.
Vì vậy, muốn quần chúng tích cực tham gia tố giác tham nhũng, cần có những hình thức phù hợp. Chẳng hạn, mới đây Trung Quốc đã ứng dụng công nghệ thông tin trong việc tố giác tham nhũng. Người tố giác có thể xưng tên hoặc không xưng tên, dùng email gửi thông tin đến cơ quan phòng chống tham nhũng. Kết quả tiếp nhận, giải quyết thông tin tố giác cũng được cơ quan này công khai trên cổng thông tin. Bên cạnh đó, nếu chúng ta có cơ chế hữu hiệu để bảo vệ và khen thưởng thích đáng đối với người tố cáo tham nhũng, chắc chắn công tác phòng chống tham nhũng sẽ đạt hiệu quả cao.