Một trong những nguyên nhân được chỉ ra tại hội thảo “Đổi mới công tác đào tạo nhân lực cho các khu công nghiệp và khu chế xuất ở Việt Nam” do Ban Tuyên giáo Trung ương phối hợp với các bộ ngành liên quan tổ chức vừa qua, là do mở quá nhiều trường đại học, các trường chạy theo số lượng để đảm bảo nguồn thu, đào tạo dàn trải sinh ra thừa thầy thiếu thợ, không đáp ứng nhu cầu công việc trong thực tiễn sản xuất...
Đáng quan ngại hơn khi dự thảo quy chế tuyển sinh đại học năm 2017 vừa được Bộ GD&ĐT công bố, với một số quy định mới như: bỏ điểm sàn, không giới hạn nguyện vọng đăng ký xét tuyển... Như vậy, thí sinh chỉ cần tốt nghiệp PTTH, không cần điểm cao cũng được xét tuyển đại học; nguyện vọng lại không giới hạn, không đỗ trường này thì đỗ trường khác. Điều này có thể nhận thấy, cơ hội trúng tuyển vào đại học của thí sinh sẽ rất cao.
Nhiều người cho rằng, việc không giới hạn nguyện vọng sẽ hạn chế quyết tâm của thí sinh với chuyên ngành mình đang theo đuổi; thay vì không đỗ năm này vẫn tiếp tục ôn luyện, nâng cao trình độ để thi lại năm sau thì nay đã có quá nhiều trường để theo học. Trong thực tế, một số trường hợp chỉ cần tấm bằng đại học để hợp thức hóa thủ tục, không quan tâm đến chất lượng đào tạo. Song, phần lớn các cơ quan, doanh nghiệp lại rất cần kiến thức mà người lao động lĩnh hội được trong quá trình học tập tại nhà trường.
Hiện cả nước có đến 412 trường đại học, cao đẳng. Đồng ý rằng, điểm đầu vào thể hiện uy tín của nhà trường trong xã hội. Tuy nhiên, vì áp lực đảm bảo nguồn thu nên không ít trường hợp, uy tín này vẫn là thứ yếu; mà thực tế chất lượng đào tạo cũng như số lượng lớn sinh viên ra trường không tìm được việc làm những năm qua đã minh chứng.
Tinh thần của Bộ GD&ĐT là không giới hạn đầu vào tuyển sinh nhưng các trường phải công khai các điều kiện đảo bảo chất lượng khi công bố đề án tuyển sinh... Đây là vấn đề không đơn giản, đòi hỏi phải có sự thanh kiểm tra thường xuyên, kể cả khi công bố đề án và cả quá trình đào tạo của nhà trường; tránh tình trạng cơ sở vật chất ảo, giảng viên ảo như từng xảy ra. Điều quan trọng nữa là công tác hướng nghiệp phải thực tế; phụ huynh và học sinh cần căn cứ vào trình độ, năng lực của bản thân và nhu cầu việc làm của xã hội để chọn ngành nghề phụ hợp, nhằm có cơ hội việc làm sau khi ra trường.
Đặng Thành