Để chuẩn bị chiến dịch “Phục sinh’’ lâu đài de Losse tại làng Thonac vùng Dordogne/Périgord, đúng dịp hè 2021, Báo Sud-Ouest (Tây Nam) của Pháp đã đăng một loạt bài về công chúa Như Mai và lâu đài de Losse. Trong khi đó, bên kia đại dương tại Huế, Hội Nghiên cứu và Phát triển di sản văn hóa Huế khẩn trương chuẩn bị tư liệu cho cuộc tọa đàm khoa học “Hàm Nghi nhà vua bị đày, nghệ sĩ tạo hình Tử Xuân ở Alger” nhân kỷ niệm 150 năm Ngày sinh vua Hàm Nghi (3/8/1871 - 3/8/2021).
Lâu đài de Losse. Ảnh: Tư liệu của tác giả
Dưới ngòi bút của nhà báo Franck Delage, bài “Nàng công chúa trở thành nhà nông” (La princesse devenue agricultrice) được đăng Chủ nhật, ngày 27 tháng 6 năm 2021 lược kê cuộc đời Hàm Nghi và những biến thiên lịch sử nước Đại Nam, đám cưới Hoàng tử Annam với Marcelle Laloë, ca ngợi Như Mai thủ khoa kỹ sư nông lâm, người đàn bà đi trước thời đại của mình, yêu nước, sùng đạo Công giáo, sống và canh tác gần 70 năm ở làng Thonac, được thưởng “Bắc đẩu bội tinh hạng năm” (Chevalier de la Légion d’Honneur) cho thánh tích ‘“Kháng chiến’’ (Trong Đệ nhị thế chiến, Như Mai đã che giấu người Do Thái và súng ống đạn dược trên vùng đất nông nghiệp của mình, không xa đài nước nữ thần sông núi (Fontaine des Nymphes, khắc thẳng trong vách đá từ thế kỷ thứ XVII) và Huân chương “Có công với nông lâm hạng nhất” (Officier du mérite agricole). Phải chăng Huân chương “Có công với nông lâm hạng nhất’’ được ban tặng khi bà có công “Nhân giống chọn lọc thuần chủng đồng huyết’’ hoặc “Nhân giống chọn lọc không đồng huyết’’ giống “Limousine’’ bò thịt vì giống địa phương có năng suất thấp (?) để tạo nên tính đồng nhất về các đặc điểm ngoại hình, tính năng sản xuất của cá thể cùng giống để cải thiện nâng cao chất lượng và trọng lượng thịt.
Công chúa Như Mai. Ảnh: Tư liệu do Nguyễn Đắc Xuân sưu tập
Đó là loại bò thịt với trọng lượng trung bình hiện nay là 800 kg/bò cái và 1.200 kg/bò đực.
Trong bài “Thonac vinh danh nữ cư dân rất kín tiếng” (Thonac rend hommage à cette habitante si discrète) in cùng ngày Chủ nhật 27, tháng 6 năm 2021, Hội đồng xã Thonac dưới sự chủ trì của xã trưởng Christian Garrabos ký quyết định đổi tên con đường hàng tỉnh Eyzies thành “Đại lộ công chúa Annam” (Avenue de la Princesse d’Annam).
Tác giả bên mộ vua Hàm Nghi và gia đình
Phục sinh lâu đài de Losse họ nhấn mạnh đến cuộc đời của công chúa Như Mai - người chủ cũ nổi tiếng của lâu đài. Lâu đài de Losse là một điểm đến quan trọng ở vùng Périgord. Tham quan lâu đài de Losse khách du khách sẽ biết được câu chuyện khó tin về một công chúa Việt Nam trở thành nông dân ở Dordogne (l’incroyable histoire de Princesse Vietnamienne devenue agricultrice en Dordogne).
Đối với người Pháp mà họ đánh giá cao điểm đến có lâu đài de Losse, lăng mộ vua Hàm Nghi và Đại lộ công chúa Việt Nam như thế. Đối với du lịch Việt Nam thì còn hấp dẫn hơn nhiều. Đến đây khách Việt Nam sẽ còn biết thêm cuộc đời của vua Hàm Nghi mang một tâm hồn Việt ở chốn lưu đày, biết được một gia đình Việt Nam lai Pháp danh giá trong giới thượng lưu và đặc biệt biết được nghệ sĩ tạo hình Tử Xuân mở đầu cho nền hội họa theo phong cách Tây phương của Việt Nam.
Người Việt trên toàn cầu đang chờ sự vào cuộc của du lịch Việt Nam.
GÉRARD CHAPUIS