Vấn đề của rác thải không chỉ là thu gom, phân loại mà còn xử lý, tái chế, bến bãi, nguồn nước…Ông Phan Thiên Định, Phó Chủ tịch UBND tỉnh trong một thông tin trên trang mạng cá nhân cho biết, tỉnh ta trả chưa đến 400.000 đồng để xử lý một tấn rác. Theo Công ty CP Môi trường và Công trình đô thị, mỗi ngày Huế thải ra khoảng 260 tấn rác, thì cũng đồng nghĩa mỗi tháng Huế bỏ ra chừng hơn 3 tỷ để xử lý rác. Đây chỉ mới nói đến rác thải sinh hoạt chứ còn vô số các loại rác thải khác. Khi ngành bất động sản và thị trường địa ốc phát triển; ngành công nghiệp, xây dựng phát triển mạnh, thì môi trường lại đón thêm rác thải công nghiệp, rác thải xây dựng…
Trước đây, xử lý rác (sinh hoạt) chủ yếu là qua phương thức chôn lấp. Lúc đó tình hình kinh tế còn nghèo, đất đai còn rộng, mật độ dân số, ngay ở vùng ven thành phố cũng chưa cao, rác thải còn ít nên làm theo phương thức này còn được. Giờ thì ngay cả nhiều vùng nông thôn cũng biến thành đô thị, mật độ dân số cao lên. Đất đâu mà chôn mãi? Trên cả nước không ít nơi người dân ra chặn cả xe chở rác đến bãi chôn lấp vì mùi hôi thối, ô nhiễm môi trường người dân không chịu được. Ở tỉnh ta, người dân vùng Thủy Phương (Hương Thủy) cũng một thời hứng chịu tình cảnh này khi nhà máy xử lý rác Thủy Phương thải ra “mùi không chịu được”.
Báo chí vừa rồi loan tin, một trang trại bò gia đình ở Pháp chăn nuôi làm bốc mùi hôi ra hàng xóm. Và người dân đã theo đuổi vụ kiện này 10 năm và vừa thắng kiện. Việt Nam mình chưa thấy luật lệ nghiêm như vậy. Và người dân có lẽ cũng không đủ kiên trì để theo đuổi những vụ kiện như vậy!
Theo ông Phan Thiên Định, hàng năm, tiền ngân sách phải bỏ ra 60 -70% để xử lý rác, tức là người dân chỉ đóng góp từ 30 - 40% nguồn chi qua phí môi trường. Nếu người dân cẩn trọng phân loại rác, không vứt rác bừa bãi thì có thể tiết kiệm được một nguồn chi không nhỏ từ ngân sách. Và vì thế, Nhà nước có điều kiện hơn để chăm lo các lĩnh vực phúc lợi công cộng khác. Nêu vấn đề để thấy rằng, mỗi người dân nên ý thức chia sẻ với chính quyền. Chia sẻ với chính quyền trong việc này cũng có nghĩa là giành lấy quyền lợi của chính người dân.
Cũng theo ông Phan Thiên Định, hiện nay tỉnh đang cân nhắc, tìm kiếm kỹ lưỡng phương thức (chọn công nghệ) để xử lý rác phù hợp. “Đầu tư đốt rác phát điện đang là công nghệ có tính khả thi nhất về mặt kinh tế hiện nay so với các công nghệ xử lý khác (do chính sách ưu đãi về giá mua điện của Chính phủ và các dự án tài trợ tín dụng quốc tế về bảo vệ môi trường)" – ông Định nói. Dẫn nguồn từ các chuyên gia, ông “hài hước”:
“ … Rác Việt Nam là loại rác được phân loại đầu nguồn tốt nhất; chia làm 2 loại: loại có tiền và loại không có tiền. Loại có tiền thì người ta đã thu mua ve chai hết, loại không có tiền thì Nhà nước giao cho doanh nghiệp xử lý rác làm”.
Người dân và doanh nghiệp thải ra rác thải, chính quyền thu góp xử lý rác cho dân và doanh nghiệp. Trong mối quan hệ này, có vẻ như chính quyền là bên xử sự “rộng rãi” hơn người dân và doanh nghiệp. Nhưng đó là sứ mệnh của chính quyền khi cung cấp dịch vụ công. Vấn đề là hai bên hiểu rõ tính chất để hợp tác sao cho có lợi nhất.
Nguyên Lê