Cuốn sách gồm hai phần. Phần 1 (“Thư gửi con”) được chọn làm nhan đề cho cuốn sách, lại in cả nguyên bản tiếng Đức, có ngày tháng và nơi viết thư cụ thể (hầu hết là trên các chuyến bay) nên rõ là tác giả không “hư cấu” và xem đây là trọng tâm của tác phẩm. Tuy vậy, phần “trọng tâm” này gồm nhiều lá thư mà nội dung, ý tứ có phần trùng lắp (chủ yếu là bày tỏ tình mẹ con khi xa cách; nào là “mẹ rất rất thương con… mẹ thường hay nằm mơ thấy con… Con nhớ ăn ở tươm tất… Hãy học giỏi và chăm, con nghe…”) chứ không phải là một câu chuyện có nhiều tình tiết ly kỳ, lâm li được diễn tả qua các bức thư như một số tiểu thuyết đã có, nên thiếu sức cuốn hút. Đã đành, với tác giả thì đây là những kỷ niệm riêng, là bộ “sưu tập” quý giá, nhưng với độc giả thì những lá thư có lẽ chỉ như là “chứng cớ” về sự gắn bó hơn cả máu thịt giữa hai mẹ con, là sự bổ sung cho nội dung quan trọng nhất của cuốn sách mà tác giả gửi gắm qua “Lời nói đầu” (25 trang) và “Thay lời bạt” (8 trang). Có thể nói đây là trích đoạn hồi ký “Thái Kim Lan nuôi và dạy con” nhưng có giá trị như một luận văn khoa học về tâm sinh lý trẻ em. Với độ dày hơn 30 trang, tác giả đã trình bày quan niệm và cả những “thao tác” cụ thể về nuôi dạy con ngay từ trong bụng mẹ, từ “tiếng ru con trong căn nhà Tây và… lời ru đầu tiên là lời ru mà tôi đã được nghe khi lọt lòng: “Ru em em théc cho muồi…” cho đến việc kiên quyết làm bằng được một cái nôi theo kiểu “nhà quê” Việt Nam ngay giữa thành phố lớn nước Đức; từ “chủ trương” như một cuộc cách tân “nuôi con bằng sữa mẹ được xem là cách nuôi con tốt nhất” đến “quyết định không cho con đi học trường đặc biệt” vì tác giả quan niệm đứa con “cần “ở giữa” các tầng lớp thanh thiếu niên, cùng ganh đua bình thường … hơn là cho con cảm giác như một đối tượng đặc biệt trong xã hội , một thứ “gà nòi” mất thăng bằng nội tâm…”.
 |
| |
Cũng nói chuyện “bú mớm” của trẻ nhỏ, trong tác phẩm “Nỗi khổ của con em” in năm 1993, BS. Nguyễn Khắc Viện đã viết: “… Trẻ em xưa được sờ vú mẹ thỏa thuê, trẻ em ngày nay được sờ vú mẹ quá ít… Một lần bú đâu chỉ có nuốt sữa đầy bụng, mà còn tận hưởng khoái cảm ở môi miệng, được cùng mẹ da kề da, thịt kề thịt, được đôi mắt đắm đuối nhìn mẹ, mẹ đưa mắt nhìn lại… Rồi đến ngày bi kịch cao độ xảy ra: từ sáng đến chiều, mẹ bỏ con lại nhà trẻ, giao cho một cô giáo lạ mặt… Bao giờ mẹ mới trở lại, còn trở lại nữa hay không? Bố mẹ bỏ rơi, ruồng bỏ con rồi hay sao? “Bỏ mẹ” rồi!”…
Đó là bị kịch phổ biến của trẻ nhỏ trong đời sống công nghiệp hóa hiện nay, đưa đến những nỗi khổ tâm lý, lại không nói lên được như người lớn, phải ấm ức ôm lấy trong lòng. Nhiều căn bệnh và cả sự hư hỏng của trẻ em hiện nay bắt nguồn từ đây. Chính vì hiểu rõ như thế, nên mặc dù sống giữa một trung tâm công nghiệp châu Âu, Mai Lan – cô con gái yêu của Thái Kim Lan – “đã được phép bú mẹ hàng giờ… nếu có ai đưa (thứ vú cao su giả vô cảm) cho bé Mai Lan là bé phun ra ngay. Em lại được bố luôn bồng ẵm, thay tã, ôm ấp, ru cho ngủ… được ngủ chung với ba mẹ ban đêm…” Hơn thế, Mai Lan còn được bà ngoại săn sóc, nên “đã học nói tiếng Huế thật nhuần nhuyễn, gọi là giọng Huế đặc sệt…”.
Cũng cần nói thêm, Thái Kim Lan, dù nặng lòng với Huế, dù muốn “con luôn ở bên mẹ, ở trong mẹ”, nhắc nhở con cả những chuyện nhỏ nhặt như khi chải tóc ở nhà người khác “con nhớ lượm những sợi tóc rụng, đừng có để chúng nằm bừa bãi trên nền nhà người ta” (Thư viết ở Munchen, ngày 6-8-96) vẫn không hề “bảo thủ”. Trong chương “Thay lời bạt”, tác giả đã viết rất hay về đứa “con vừa là con của mình, mà vừa là một NGƯỜI KHÁC”. Tác giả viết: “Có thể nói chỉ khi “làm mẹ”, người phụ nữ mới trọn vẹn là NGƯỜI ĐÀN BÀ, một CON NGƯỜI số nhiều, có nghĩa không một mình… ý nghĩa vươn tới “một người khác” trong chức năng và bổn phận làm mẹ.”
Từ đây, vấn đề cuốn sách của Thái Kim Lan đặt ra đã vượt qua đề tài “mẹ con” và chạm đến những vấn đề xã hội khá là “nóng” - nhất đối với hàng triệu người Việt đang tạm phải sống xa quê hương: Đó là việc giải quyết mối quan hệ giữa văn hoá Đông – Tây, việc giáo dục “thế hệ thứ hai” – lớp người sinh ra ở nước ngoài, làm sao để họ tuy phải sống xa quê nhưng vẫn là dân Việt, luôn biết hướng về cội nguồn…
Phần 2 cuốn sách là 5 bài “Tùy bút cho con” tiếp tục bổ sung, diễn giải tất cả những vấn đề trên bằng những trang văn óng ả, mềm mại, giàu hình ảnh mà không thiếu chất trí tuệ…
Như thế, thiết nghĩ tác giả đã đạt được mục đích khi cho ra đời cuốn sách nhỏ này là “...muốn chia sẻ với bạn đọc, nhất là nữ độc giả, những người đã là mẹ, có khi đang thành bà, những người đang là mẹ hay sắp làm mẹ và ngay cả độc giả thuộc nam giới, điều mà tôi đã và đang học khi làm mẹ, - và có thể nói từ đó, học làm… người…”.
Và như thế, “cuốn sách nhỏ” của Thái Kim Lan đã góp một lời giải cho bài toán lớn của thế giới hiện đại; vì - nếu tôi không nhầm - thiên hạ đang quá mải mê chạy đua đến đỉnh cao khoa học-công nghệ, mải mê làm giàu, mà xao nhãng những bài học làm NGƯỜI!
Nguyễn Khắc Phê