Tiếc cho di sản của họ Đặng

Nhà thờ Đặng Huy Trứ ở thôn Thanh Lương, xã Hương Xuân, thị xã Hương Trà được công nhận là di tích lịch sử cấp Quốc gia năm 1991. Nhà thờ này còn là nơi thờ và lưu giữ di vật của những người họ Đặng danh tiếng: Đặng Văn Chức, Đặng Văn Hòa, Đặng Huy Cát, Đặng Hữu Phổ, Đặng Huy Tá, Đặng Huy Trứ… Vùng đất Thanh Lương còn lưu giữ nhiều dấu ấn của Thượng Thư Đặng Văn Hòa (người ba lần tham gia Viện Cơ mật dưới 3 triều Minh Mạng, Thiệu Trị và Tự Đức) với chiếc chuông và bia đá tại chùa Thanh Lương; chiếc cầu mang tên “Ơn ông” (nay đã được bê tông hóa) ghi nhớ công ơn vị quan bỏ tiền làm cây cầu cho dân đi lại thuận tiện.

Bức phù điêu Đặng Huy Trứ và một số di vật tại nhà thờ giúp du khách hiểu thêm về những nhân vật nổi tiếng họ Đặng ở Thừa Thiên Huế

Sau khi thăm di tích này, có nhiều điều khiến người xem tiếc nuối. Đó là thiếu một tấm biển chỉ dẫn đường đi từ QL 1A khiến nhiều người dễ bỏ qua điểm đến này. Điều mà một du khách thắc mắc tuy nhỏ nhưng đáng lưu tâm như chuyện ở TP Hồ Chí Minh đã có con đường mang tên Đặng Hữu Phổ thì hình như ở Huế vẫn chưa có con đường nào mang tên nhân vật lịch sử này. Trong khi thân thế, công lao của ông (vị Thị độc học sĩ đã hy sinh vì nước và ngôi miếu thờ ông được công nhận là di tích lịch sử cấp Quốc gia) là hoàn toàn xứng đáng.

Hơn thế, các vị tiền nhân họ Đặng còn để lại cho hậu thế nhiều di vật quý. Tại nhà thờ Đặng Huy Trứ chỉ còn một số bia đá, bức kim khánh “Cựu đức thuần thành”, bức hoành phi “Thế gia nho nghiệp” vua Tự Đức ban. Còn một số đồ cổ tế khí còn lại của Đặng Huy Trứ cung tiến (gia đình Giáo sư Cossera sưu tập và tặng lại họ Đặng); sách cổ của cụ Đặng Huy Trứ và Đặng Văn Hòa; 8 đạo sắc phong vua ban cho dòng họ Đặng… được nhóm nghiên cứu Trà Lĩnh và người thân gia tộc đưa về bảo quản ở TP Hồ Chí Minh, Hà Nội từ trước. “Chúng được xem như báu vật họ Đặng nhưng trong điều kiện cần bảo quản và gìn giữ nghiêm ngặt, chúng tôi không còn cách nào khác”, ông Đặng Hưng Thước, người điều hành trang thông tin họ Đặng ở Thừa Thiên Huế cho biết. Những người trong thân tộc họ Đặng cho rằng, ít nhất phải chờ một dịp kỷ niệm hoặc hoạt động lớn, may ra các di vật mới có cơ hội trình làng.

Hy vọng được nhen nhóm khi Hội Nhiếp ảnh tỉnh dự định tổ chức một cuộc hội thảo quy mô về thân thế, sự nghiệp vị thủy tổ ngành nhiếp ảnh tại nhà thờ Đặng Huy Trứ đầu năm 2013. Tiếc là vì lý do kinh phí, dự định này chưa thành hiện thực. Ông Đặng Hưng Đông, chắt của cụ Đặng Huy Trứ ngậm ngùi: “Ngay cả những người trong hậu thế họ Đặng ở Huế cũng không có cơ hội tiếp cận những di vật quý nói trên. Tôi mong có một dịp nào đó, cổ vật của cụ Hòa, cụ Trứ hồi hương, chí ít là những bản sao, hay hình ảnh tư liệu của chúng được trưng bày, triển lãm ở nhà thờ Đặng Huy Trứ”.