Trạm bơm Hương Toàn “quá tải” vì phải tiêu úng cho cả vùng
Chi phí sản xuất tăng
Hai trạm bơm Hương Toàn, Hương Vinh nằm cuối hạ lưu hói 5 xã, đảm nhận tiêu úng cho khoảng 600 ha lúa vùng thấp trũng trên địa bàn do Công ty TNHH NN MTV Quản lý- Khai thác công trình thủy lợi tỉnh quản lý và vận hành. HTX NN Đông Toàn, Tây Toàn (xã Hương Toàn) có diện tích khoảng 450 ha lúa. Năm nào gặp mưa lớn, với diện tích ruộng thấp, người dân rất chật vật với công tác tiêu úng làm chậm khung lịch thời vụ, tăng chi phí sản xuất. Vụ đông xuân năm 2016- 2017, có hơn 100 ha lúa ở khu vực Bàu Đông- vùng thấp trũng nhất của xã Hương Toàn phải gieo cấy lại; trong đó có 40 ha phải gieo cấy lại từ 3-4 lần, gây trễ khung lịch thời vụ, thiệt hại gần 400 triệu đồng.
Hộ ông Nguyễn Phi Xương (xã viên HTX Đông Toàn), hàng năm gieo cấy ở khu vực Bàu Đông khoảng 8-9 sào lúa. Năm nào công tác làm đất, tiêu úng cũng tiến hành sớm nhưng ruộng vẫn cứ mênh mông nước; gieo cấy xuống lúa dưới một tuần tuổi, chưa nảy 3 lá mầm nên chỉ cần ngâm nước vài ngày đều bị chết, phải gieo cấy lại nhiều lần.
“Cứ tính một sào 5kg lúa giống giá 60 nghìn đồng cộng với chi phí làm đất, công cán nữa khoảng 100 nghìn đồng. Xứ đồng Bàu Đông có hơn 100 ha lúa, có nơi vụ đông xuân phải gieo cấy lại từ 3-4 lần, ngoài ảnh hưởng năng suất từ 30-40%, việc gieo cấy lại gây thiệt hại cho bà con hàng trăm triệu đồng và vụ hè thu cũng dễ ảnh hưởng lũ lụt do triển khai chậm”, ông Xương nhẩm tính.
Hàng năm đến vụ đông xuân, để công tác tiêu úng được kịp thời, các HTX ở Hương Toàn, Hương Vinh phải tăng cường thêm máy bơm dầu công suất nhỏ dọc các đê, hói, tiêu nước từ ruộng ra hói để trạm bơm lớn tiêu nước từ hói ra sông. Tuy nhiên, ngoài tăng thêm chi phí nhiên liệu, mặc dù dễ linh động nhưng các trạm bơm động cơ dầu đa số có công suất nhỏ nên hiệu quả tiêu úng không cao.
Tại xã Hương Vinh, trạm bơm ở địa phương này phải “gánh” một lượng nước lớn từ các khu vực thượng nguồn đổ về, làm công tác tiêu úng cho 150 ha lúa tại địa phương gặp khó khăn. Trong điều kiện gặp mưa lớn, đột biến như năm 2017 đã khiến nhiều diện tích đồng ruộng không thể xuống giống hoặc lúa non bị chết do ngập úng.
Giải pháp tạm thời
Ông Đoàn Giàng, Giám đốc HTX NN Đông Toàn cho biết, nguyện vọng người dân cũng như của HTX là được đầu tư nâng cấp công suất của trạm bơm hiện tại ở khu vực hói Nam Thanh (hạ lưu hói 5 xã) hoặc bố trí xây mới thêm trạm bơm ở khu vực Bàu Đông- nơi thấp trũng, tập trung nhiều diện tích lúa của HTX.
Trong khi chờ đầu tư, để đáp ứng nhu cầu sản xuất, tránh trễ khung lịch thời vụ, HTX yêu cầu bà con nông dân trỉa dặm lại những diện tích bị thiệt hại; tăng cường các trạm bơm dầu linh động, tăng công suất cho trạm bơm chính; tiến hành gia cố bờ bao, hạn chế mực nước từ các khu vực khác đổ về giúp quá trình tiêu úng nhanh. Những xứ đồng thấp, HTX cũng khuyến khích bà con xuống giống sớm, cơ cấu các loại giống ngắn ngày để thu hoạch sớm.
Ông Đỗ Văn Đính, Giám đốc Công ty TNHH NN MTV Quản lý- Khai thác công trình thủy lợi tỉnh thông tin: Trước nguyện vọng của người dân, đơn vị HTX về việc nâng cao công suất hoặc xây mới trạm bơm ở Hương Toàn, Hương Vinh, UBND tỉnh đã giao Sở NN&PTNT, công ty và các đơn vị liên qua tiến hành kiểm tra, đánh giá nguyên nhân các trạm bơm quá tải nhằm đưa ra phương án xử lý, phục vụ sản xuất lâu dài. Hiện nay, công tác nghiên cứu đang tiến hành. Qua tìm hiểu cho thấy, việc nâng cấp hay xây thêm trạm bơm mới không khả quan; bởi Hương Toàn, Hương Vinh vốn là vùng “lòng chảo”, có địa hình thấp. Mỗi khi có mưa lớn, nước các nơi từ thượng nguồn đổ về gây nên quá tải trong việc tiêu úng phục vụ sản xuất tại các địa phương này.
Để đảm bảo ổn định sản xuất nông nghiệp các vùng trũng này, trước mắt đề nghị các địa phương gieo cấy đúng lịch thời vụ; tập trung kinh phí, nhân lực tôn cao các tuyến đê bao xung yếu chống tràn, nhằm khu biệt vùng sản xuất, tránh trạm bơm quá tải; huy động các bơm dầu nhỏ lẻ để tiêu úng từng khu vực trong vùng trũng.
Vụ đông xuân 2017-2018, Hương Trà đưa vào sản xuất khoảng 3.100 ha lúa. Ngoài các giống lúa truyền thống, năm nay, Hương Trà đã đưa vào gieo cấy khoảng 150ha giống lúa mới có năng suất, chất lượng gạo ngon như HN6, VT-NA2...
Bài, ảnh: Hà Nguyên