Ở Mỹ, hơn 60.000 ca trong độ tuổi này mắc bệnh mỗi năm, chiếm 4% các ung thư mắc mới và khoảng 9.000 ca tử vong, chiếm 10% tử vong ung thư và là một trong 4 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong độ tuổi này, sau tai nạn, tự tử, và giết người.
Dù không phổ biến ở người trẻ tuổi, nhưng việc điều trị ung thư ở độ tuổi này luôn là một thách thức trên nhiều khía cạnh. Tỉ lệ sống còn không thay đổi nhiều trong những thập kỷ gần đây, không giống như những cải thiện có thể thấy rõ đối với bệnh ung thư ở trẻ em hay người lớn tuổi.
Những loại ung thư thường gặp
Ung thư vú
Dấu hiệu phổ biến nhất của ung thư vú là một khối u hoặc một mảng (mass) cứng sờ được ở trong vú, thường không đau. Một số dấu hiệu khác bao gồm sần da vú, tụt núm vú hay chảy dịch đầu vú. Trên thực tế, phần lớn khối u ở phụ nữ trẻ là lành tính, nhưng đừng chủ quan với một tỷ lệ nhỏ sẽ là ung thư. Cho dù ở độ tuổi nào, hãy đi khám nếu có u hay những thay đổi bất thường ở tuyến vú.
U lympho ác tính
U lympho ác tính phát sinh từ những tế bào lympho của hệ miễn dịch, biểu hiện tại hạch bạch huyết, mô bạch huyết (a-mi-đan, tuyến ức...), tủy xương và các cơ quan khác. Triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào nơi khởi phát ung thư, thường gặp nhất là giảm cân, sốt, ra mồ hôi, mệt mỏi, và cục u (sưng hạch bạch huyết) dưới da ở cổ, nách, hoặc háng. Có 2 loại chính của u lympho ác tính: Hodgkin và không-Hogkin.
Ung thư hắc tố
Các dấu hiệu cảnh báo quan trọng nhất của ung thư hắc tố là một nốt mới mọc trên bề mặt da hay một nốt có từ trước bỗng thay đổi về kích thước, hình dạng, hoặc màu sắc. Nếu được phát hiện và điều trị sớm, cơ hội chữa khỏi ung thư hắc tố thường là rất tốt.
Ung thư xương và mô mềm (sarcoma)
Sarcoma là ung thư xuất phát từ các tổ chức mô liên kết như cơ, xương, mỡ. Có hai loại chính của sarcoma: sarcoma mô mềm (cơ, mỡ, mạch máu hay một số các mô khác của cơ thể) và sarcoma xương. Sarcoma có thể phát triển ở mọi lứa tuổi, nhưng khá phổ biến ở độ tuổi 20- 40. Sacoma mô mềm: triệu chứng phụ thuộc vào nơi phát bệnh, và có thể bao gồm khối u (đau hoặc không gây đau), sưng nề hoặc các rối loạn đường ruột. Sarcoma xương: triệu chứng phổ biến nhất là đau xương, đau tăng lên về đêm hoặc khi vận động, kèm sưng phồng vùng xung quanh. Sarcoma xương thường phát triển ở phần đầu các xương dài ở chân hoặc cánh tay. Một loại đặc biệt của sarcoma xương là ung thư Ewing thường xuất phát ở xương chậu, các xương ở thành ngực (xương sườn, xương bả vai).
Ung thư sinh dục nữ (cổ tử cung và buồng trứng)
Triệu chứng cảnh báo của ung thư cổ tử cung là chảy máu âm đạo bất thường. Với ung thư buồng trứng, đó là cảm giác đầy bụng, đầy hơi, đau bụng hoặc có bất thường về tiết niệu. Phụ nữ có bất kỳ những triệu chứng bất thường này và kéo dài hơn vài tuần lễ nên đi khám bác sĩ.
Ung thư tuyến giáp
Nữ gặp nhiều hơn ở nam. Triệu chứng phổ biến nhất là có khối u vùng trước cổ, ngoài ra có thể có đau, khó thở hoặc khó nuốt, thay đổi giọng nói.
Ung thư tinh hoàn
Khoảng một nửa các trường hợp ung thư tinh hoàn xảy ra ở nam giới ở độ tuổi từ 20 - 34. Triệu chứng đầu tiên là có khối u ở tinh hoàn, tinh hoàn sưng to, có thể gây đau. Khả năng chữa khỏi cao.
Ung thư đại trực tràng
Mặc dù ung thư đại trực tràng phổ biến hơn ở người già, nhưng với những người trẻ tuổi, nguy cơ cao có thể có liên quan đến yếu tố di truyền, gia đình; cần có chế độ sàng lọc, phát hiện sớm. Các triệu chứng của ung thư đại trực tràng là chảy máu trực tràng, đi cầu phân đen, thay đổi thói quen ruột, đau bụng, chán ăn và sụt cân.
Bệnh bạch cầu
Là bệnh lý ác tính của máu và tủy xương, phổ biến nhất ở trẻ em, nhưng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, và, trên thực tế cũng gặp rất nhiều ở người lớn tuổi. Hầu hết các bệnh bạch cầu ở người trẻ tuổi là cấp tính (phát triển nhanh), các loại như bệnh bạch cầu cấp dòng lympho (ALL) và dòng tủy (AML). Bệnh bạch cầu mạn (CML) không phổ biến ở người trẻ, nhưng gặp nhiều hơn ở độ tuổi sau 30. Các triệu chứng bao gồm đau xương, khớp, mệt mỏi, suy nhược, da nhợt nhạt, chảy máu hoặc bầm tím, sốt, sụt cân...
U não và tủy sống
Bệnh lý u não và tủy sống rất đa dạng, việc điều trị và tiên lượng cũng rất khác nhau. U não gây đau đầu, buồn nôn, nôn, mờ mắt hoặc nhìn đôi, chóng mặt, co giật, vận động và cầm nắm khó khăn...
Những thách thức đặc trưng
Ung thư ở người trẻ tuổi thường được phát hiện muộn hơn so với ở các nhóm tuổi khác. Một số lý do:
- Hầu hết người trẻ tuổi thường khá khỏe mạnh và họ sẽ không đi khám nếu thấy không thật sự cần thiết, nhất là ở nam giới.
- Người trẻ tuổi ưu tiên hơn cho nhiều mối bận tâm khác: học hành, lập nghiệp, lập gia đình...
- Kể cả khi đi khám, ung thư thường ít được nghĩ tới vì nó không phổ biến ở độ tuổi này.
Những người trẻ tuổi bị ung thư có nguy cơ gặp nhiều tác dụng phụ lâu dài do điều trị, tùy thuộc loại ung thư, phương pháp điều trị, liều (thuốc hóa trị, bức xạ...). Hơn nữa, một số cơ quan trong cơ thể vẫn còn đang phát triển nên nhạy cảm hơn với các phương pháp điều trị nhiều độc tính như hóa trị hay xạ trị. Các tác dụng phụ lâu dài bao gồm:
- Giảm khả năng sinh sản ở cả phụ nữ và nam giới
- Tăng nguy cơ phát triển bệnh ung thư khác
- Suy giảm chức năng các cơ quan bị ảnh hưởng như tim, phổi, thận, xương, mắt, tai...
- Thiếu hụt hormone.
Những người trong độ tuổi 20 - 40 đang trên đà định hình tính cách và phát triển độc lập về tình cảm, xã hội, tài chính... Chẩn đoán ung thư sẽ là “một đòn trời giáng”, đẩy mọi chuyện vào hỗn loạn. Những sang chấn tinh thần và xã hội nghiêm trọng mà bệnh nhân gặp phải, đó là:
- Rụng tóc, tăng cân, vết sẹo lớn trên cơ thể...
- Cảm thấy bị khác biệt, yếm thế
- Tương lai bất định.
Ung thư là điều tồi tệ không mong muốn, nhưng một khi mắc phải, được điều trị và sống sót lâu dài, những người trẻ tuổi sẽ tìm cách chọn cho mình (dù biết vô cùng khó khăn) một lối sống tích cực, lên những kế hoạch ưu tiên, điều chỉnh những giá trị bản thân để tiếp tục đi tới. Đừng để những cảm xúc tiêu cực ngự trị trong bất kỳ hoàn cảnh và mối quan hệ nào, cả với chính mình và với môi trường xung quanh. Họ cũng cần lắm sự hỗ trợ lớn lao từ những người thân, bạn bè, chuyên gia... để đủ sức vượt qua những thách thức.
TS. BS PHẠM NGUYÊN TƯỜNG