Giải cứu dưa hấu, giúp nông dân bớt khó khăn trong mùa đại dịch. Ảnh: NGUYỄN PHONG
Xét về mặt kinh tế, đợt dịch này có thể làm thiệt hại đến nhiều tỷ USD trên toàn thế giới. Chỉ tính riêng hàng nông sản của Việt Nam, thị trường Trung Quốc đã chiếm đến ¼ kim ngạch xuất khẩu. Giờ các cửa khẩu tạm thời đóng cửa. Thanh long, dưa hấu và một số loại nông sản khác đang vào vụ bị ứ đọng.
Lo ảnh hưởng đến kinh tế chỉ là một việc. Song điều đáng lo nhất, đáng bảo vệ nhất là tính mạng của con người. Cũng trong tình huống này, xuất hiện nhiều nghĩa cử đẹp. Một em bé dành hết tiền tiết kiệm của mình để mua khẩu trang tặng mọi người. Chính quyền mọi nơi dốc toàn lực để ứng phó với dịch và tính đến cả những kịch bản xấu nhất…
Thế nhưng, cũng trong hoàn cảnh như vậy, cũng đã xuất hiện những hành vi vụ lợi. Giá khẩu trang y tế bị đẩy lên cao bán để kiếm lời. Không ít người mua gom khẩu trang để bán qua Trung Quốc. Đây không đơn thuần là hành vi vi phạm pháp luật mà còn là hành vi vi phạm đạo đức đáng bị lên án. Một câu hỏi đặt ra, chúng ta có đáng để kiếm được đồng tiền theo kiểu như vậy không? Câu trả lời là không, đơn giản đó là đồng tiền “bẩn”, đồng tiền kiếm được từ đánh đổi những giá trị về nhân phẩm con người.
Trong ứng xử với đồng tiền, người ta chia ra làm hai loại người: người hám tiền và người bình thản trước đồng tiền. Hai dạng người này giống nhau ở một điểm là hướng đến lợi ích vật chất cụ thể. Nhưng nó khác nhau ở chỗ, dạng người thứ nhất bằng mọi cách để có được tiền, kể cả những cách xấu nhất, như trong hoàn cảnh cả nước (cả thế giới nữa) tập trung phòng chống dịch thì cũng có nhiều người nâng giá khẩu trang để bán.
Đến ngày 10/2, cả nước đã phát hiện và xử lý đến 3.500 vụ đầu cơ nâng giá khẩu trang để bán.
Dạng thứ hai cũng hướng đến đồng tiền, nhưng phải là đồng tiền chân chính tự mình làm ra bằng sức lao động và trí tuệ. Họ biết chia sẻ với cộng đồng. Nếu không chia sẻ được cho cộng đồng thì họ cũng không lợi dụng những tình huống nào đó để thu lợi cho mình. Rõ ràng, em bé dốc hết tiền tiết kiệm để mua khẩu trang tặng cho mọi người và những người nâng giá bán đắt gấp nhiều lần khác nhau rất xa về cách nghĩ, cách ứng xử, hành động.
Người hám tiền thường xem đồng tiền là mục tiêu; người bình thản trước đồng tiền thường xem đồng tiền chỉ là phương tiện. Cũng là đồng tiền đó thôi, nhưng cách ứng xử của mỗi người lại sinh ra những con người có nhân cách khác nhau. Có lẽ liên quan đến đồng tiền, tức là quyền lợi vật chất, nhân cách, đạo đức của con người thể hiện rõ nhất.
Đời Thanh bên Trung Quốc, một trong ba nhà văn nổi tiếng thời ấy là Ngụy Hi cũng nói một câu nổi tiếng dính dáng đến đồng tiền, như sau: “Ta không hiểu như thế nào là người quân tử, nhưng nhìn vào khả năng “chịu nhận phần thiệt” của người ấy là sẽ biết. Ta không hiểu được như thế nào là kẻ tiểu nhân, nhưng nhìn vào việc tranh giành phần lợi của người ấy là sẽ biết”.
Nhìn rộng ra trong xã hội của chúng ta, người hám tiền đến vô độ cũng không phải là ít. Có những đại án liên quan đến hàng ngàn tỷ đồng. Tài nguyên quốc gia bị xà xẻo…
Xã hội nào cũng vậy, kẻ tiểu nhân là không hiếm. Nhưng thường, một xã hội,“người quân tử” vẫn chiếm tỷ lệ áp đảo. Xã hội như vậy sẽ ngày càng phát triển, văn minh, công bằng.
NGUYÊN LÊ