Quang cảnh Hội nghị Cấp cao Đặc biệt ASEAN - Mỹ năm 2022. Ảnh minh họa: Reuters/Người Lao động

Tuyên bố tầm nhìn chung dài 8 trang là minh chứng cho quyết tâm của các nước, cũng như sức mạnh lâu dài của quan hệ ASEAN – Mỹ, hiện đã kéo dài được 45 năm. Trên thực tế, vai trò trung tâm của ASEAN đã được tăng cường hơn nữa.

Quan trọng hơn, Tổng thống Mỹ Joe Biden hiện đang phụ trách một trong những mối quan hệ song phương quan trọng nhất đối với khu vực. Vào cuối hội nghị, Tổng thống Joe Biden đã nói với các nhà lãnh đạo ASEAN rằng “rất nhiều lịch sử của thế giới chúng ta trong 50 năm tới sẽ được viết ở các nước ASEAN”.

Trước đó, sau cuộc đàm phán về lịch trình, một số thành viên ASEAN đã từ bỏ kế hoạch tham dự hội nghị cấp cao. Song vào tuần trước, Tổng thống Mỹ Joe Biden và Phó Tổng thống Kamala Harris đã để lại ấn tượng tích cực cho các lãnh đạo của ASEAN và xác nhận rằng các bên hoàn toàn có thể làm việc và hợp tác cùng nhau.

Trước hết, ông Joe Biden đang để phụ tá đáng tin cậy của mình là Cố vấn an ninh cấp cao Yonhannes Abraham làm Đại sứ Mỹ tại ASEAN.

Về quan hệ giữa ASEAN và Mỹ, có một lĩnh vực quan trọng là lĩnh vực hàng hải – lĩnh vực mà cả hai bên đều ưu tiên đặt lên hàng đầu. Khoản tài trợ mới trị giá 150 triệu USD cho thấy Washington muốn hỗ trợ các nỗ lực trong khu vực nhằm thúc đẩy an ninh hàng hải, với mục tiêu chống đánh bắt bất hợp pháp và các tội phạm khác trên biển. Đây là những điều kiện tiên quyết để đảm bảo rằng, các tuyến đường giao thông trên biển được an toàn và lành mạnh. Nâng cao năng lực con người trong việc giám sát an ninh, an toàn và sức khỏe Biển Đông là một sáng kiến tốt. Nó sẽ thúc đẩy hợp tác, thay vì thúc đẩy đối đầu giữa các bên tranh chấp để hướng đến một mục tiêu chung là biến Biển Đông trở thành một vùng biển hòa bình và thịnh vượng.

Về mối quan hệ giữa Chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở (FOIP) của Mỹ và Triển vọng ASEAN về Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương (AOIP), Washington nhận thấy rằng, AOIP sẽ bổ sung và củng cố kế hoạch Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Mỹ. Sau một số sửa đổi kể từ tháng 11/2017 để phù hợp với điều kiện và khả năng phục hồi của khu vực, FOIP đã nhận được nhiều sự ủng hộ hơn từ các thành viên ASEAN. Các chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương còn lại do Ấn Độ, Nhật Bản, Pháp và Liên minh châu Âu (EU) khởi xướng là rất hữu ích để thúc đẩy hơn nữa lòng tin và hợp tác với ASEAN.

Được biết, hoạt động của AOIP đã bị trì hoãn trong hai năm do đại dịch. Hiện nay, ASEAN đang trong tâm thế háo hức để thực hiện kế hoạch hành động một cách đầy đủ. ASEAN đã ưu tiên 4 lĩnh vực hợp tác bao gồm hợp tác hàng hải, kết nối, phát triển bền vững, kinh tế và các lĩnh vực hợp tác khác. Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN diễn ra vào tháng 11 tới đây, các nhà lãnh đạo sẽ hoàn thiện các kế hoạch hành động của AOIP.

Tất cả các cơ chế do ASEAN dẫn dắt như ASEAN+3, Hội nghị Cấp cao Đông Á, Diễn đàn Khu vực ASEAN và ADMM+ sẽ được sử dụng hiệu quả trong việc hiệp đồng và hợp lý hóa các lĩnh vực hợp tác trên nhiều khuôn khổ Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. ASEAN sẽ tập trung vào các vấn đề môi trường, năng lượng, giáo dục và sức khỏe toàn cầu như những ưu tiên hàng đầu. Tại Washington, cả hai bên đã thảo luận về những nỗ lực chung nhằm hiệp lực hai khuôn khổ. Các quốc gia khác cũng có thể tham gia khi cả hai bên đã cam kết hợp tác.

Quan trọng nhất, kết nối giữa người với người mà Mỹ có được với ASEAN là ấn tượng và thành công nhất do mạng lưới rộng lớn giữa những người trẻ trong ASEAN. Trong tất cả các chương trình song phương mà ASEAN có với các đối tác đối thoại lớn này, Sáng kiến Thủ lĩnh trẻ Đông Nam Á (YSEALI) được khởi động dưới thời chính quyền Cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama vẫn là dự án tiêu biểu của Mỹ nhằm thúc đẩy lãnh đạo trẻ và năng lực của họ.

Một trong các chuyên gia nhận định, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đã nhận ra giá trị của một ASEAN tự do và độc lập khi khối khu vực đăng cai tổ chức 3 hội nghị quan trọng là Hội nghị Cấp cao ASEAN, Hội nghị thượng đỉnh G20 và APEC 2022. Cuối cùng, nếu có bất kỳ nơi nào trên thế giới có thể giúp Mỹ và Trung Quốc cải thiện quan hệ, thì đó sẽ là tại các diễn đàn liên quan đến ASEAN. 

Đan Lê (Lược dịch từ Bangkok Post)