Bìa sách “Mười ngày rung chuyển thế giới” của nhà báo Mỹ John Reed của nhà NXB Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh
John Reed là một trong số hiếm hoi những người chứng kiến từ đầu đến cuối cuộc Cách mạng Tháng Mười Nga và có thiện cảm với tư tưởng xã hội chủ nghĩa. John Reed, phóng viên của tờ The Masses và New York Call có mặt tại Petrograd vào đầu tháng 9/1917. Không chỉ chứng kiến những ngày tháng nước Nga sôi sục chuẩn bị cho một cuộc cách mạng lật đổ chính phủ lâm thời, John Reed còn trực tiếp tham gia vào cuộc Cách mạng Tháng Mười như một chiến sĩ cách mạng.
Về nước năm 1918, John Reed khi đã đi khắp nơi diễn thuyết, bảo vệ cuộc cách mạng của những người Bolshevik và mong muốn điều tương tự sẽ diễn ra trên quê hương của ông. Đặc biệt, John Reed đã ra đời cuốn sách nổi tiếng “Mười ngày rung chuyển thế giới” (Ten Days that Shook the World). Sau khi mất tại Moskva năm 1920, di hài John Reed được an táng tại nghĩa trang số 1 của Liên Xô - Nghĩa trang tường điện Kremli.
Cuốn sách nổi tiếng “Mười ngày rung chuyển thế giới” gồm 12 chương, diễn giải nguyên nhân dẫn đến cuộc cách mạng và quá trình diễn ra sự kiện lịch sử này, ra mắt lần đầu tiên năm 1919 do Nhà xuất bản Boni & Liveright (Mỹ) ấn hành. Trong lời nói đầu, John Reed viết: “Cuốn sách là một lát cắt của trang sử mãnh liệt mà tôi được chứng kiến. Cuốn sách không cố để trở thành một cái gì hơn là một tường thuật chi tiết về cuộc Cách mạng Tháng Mười, khi thợ thuyền và binh lính do những người Bolshevik lãnh đạo, đã giành chính quyền và trao nó vào tay các Xô viết”.
Ngoài John Reed, còn có nhiều nhà báo, nhà văn Mỹ, do sự sắp xếp của lịch sử, đã tận mắt chứng kiến sự kiện Cách mạng Tháng Mười Nga. Có thể kể đến là nhà văn, nhà báo Albert Rhys Williams; là nữ nhà văn, nhà báo Louise Bryant (vợ của John Reed) với các tác phẩm “Sáu tháng đỏ ở nước Nga”, “Truyện cổ tích cho trẻ em vô sản” đều in năm 1919; nữ nhà văn, nhà báo Bessie Beatty (cuốn “Trái tim đỏ của nước Nga”, in 1918)…
Nhà báo Albert Rhys Williams (1883-1962) không chỉ tận mắt chứng kiến, mà còn trực tiếp tham gia sự kiện chấn động này và sau đó đã công bố nhiều tác phẩm về cuộc Cách mạng Tháng Mười. Tháng 6/1917, Albert Rhys Williams đến Petrograd, với danh nghĩa nhà báo của New York Evening Post. Trong những ngày diễn ra Cách mạng Tháng Mười, Williams đã có mặt trong đội ngũ những người đánh chiếm Cung điện Mùa Đông. Sau khi cách mạng thành công, đầu năm 1918, Albert Rhys Williams chủ xướng thành lập một đội tình nguyện quốc tế, nhằm ủng hộ Hồng quân. Năm 1919, ông cho ra đời 2 tác phẩm “76 câu hỏi và đáp về Bolshevik và Xô-viết”, “Nước Nga Xô viết và Siberi” với số lượng in hàng triệu bản.
Albert Rhys Williams cũng là tác giả của cuốn “Xuyên qua cuộc cách mạng Nga”, in 1921, cuốn “Lực lượng quần chúng trong cách mạng Nga”, và gần chục đầu sách khác viết về nước Nga Xô viết như The Russian Land, in 1928, The Soviets, in 1937, The Russians: the Land, the People, and Why They Fight, xuất bản năm 1943... Cho đến cuối đời, Albert Rhys Williams vẫn dành những tình cảm đặc biệt đối với đất nước Liên Xô và đóng góp tích cực cho phong trào hòa bình, cho tự do...
Nhân kỷ niệm 100 năm Cách mạng Tháng Mười Nga, tạp chí Esquire bản tiếng Nga số ra ngày 24/10/2017 đã công bố danh sách 5 cuốn sách đáng đọc nhất về cách mạng “mà ai cũng phải đọc”. Đứng đầu trong danh sách này là “Mười ngày rung chuyển thế giới” của John Reed. Cũng không phải vô cớ mà tác phẩm về cách mạng tháng Mười Nga của John Reed đã được Trường ĐHTH New York xếp thứ 7 trong danh sách “100 công trình báo chí tiêu biểu nhất” (tờ The New York Times đưa tin ngày 1/3/1999). “Mười ngày rung chuyển thế giới” được đánh giá là một tác phẩm văn học có giá trị, đã tường thuật chân thật về cuộc Cách mạng Tháng Mười và là tác phẩm đầu tiên trên thế giới công bố sự thật về cuộc cách mạng này.
Không chỉ John Reed với “Mười ngày rung chuyển thế giới” mà những nhà văn và nhà báo vừa nhắc đến ở trên đều đã viết một cách hết sức chân thực về Cách mạng Tháng Mười Nga. Sự chân thực bao giờ cũng là yếu tố tiên quyết của bất kỳ tác phẩm báo chí hay tư liệu nào và nhờ đó, chúng tồn tại được mãi theo thời gian.
ĐAN DUY (Tổng hợp)