Ông Nguyễn Viết Dũng, Giám đốc BHXH tỉnh 

10 tháng đầu năm 2023 tỷ lệ NLĐ rút BHXH một lần tăng đột biến, vậy ông có thể cho biết đâu là nguyên nhân?

Đến hết tháng 11/2023, toàn tỉnh có gần 12.000 người rút BHXH một lần, tăng hơn 4.100 người so với cùng kỳ năm trước. Việc rút BHXH một lần sẽ để lại hệ lụy lâu dài cho NLĐ vì họ sẽ rất thiệt thòi khi rời khỏi hệ thống an sinh này. Có khá nhiều nguyên nhân dẫn đến NLĐ rút BHXH một lần, trong đó một phần từ phía đơn vị sử dụng lao động (SDLĐ).

Thời gian qua, nhiều doanh nghiệp (DN) gặp khó khăn trong sản xuất, kinh doanh, đặc biệt do ảnh hưởng bởi dịch COVID-19, lao động phải nghỉ việc và không ít người trong số đó chưa có cơ hội trở lại làm việc sau 1 năm nên đề nghị hưởng BHXH một lần. Mặt khác, một số đơn vị SDLĐ còn thiếu quan tâm đến quyền lợi của NLĐ, như tham gia BHXH cho NLĐ ở mức tiền lương thấp, không đóng tiền BHXH hoặc đóng chậm, “cắt giảm” công nhân nhiều tuổi… dẫn đến tình trạng NLĐ khó tìm kiếm được việc làm, không gắn bó lâu dài với chính sách BHXH.

Tuyên truyền chính sách bảo hiểm đến với người dân 

Qua phân tích, có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến NLĐ rút BHXH một lần. Theo khảo sát của Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân thực hiện trong tháng 4/2023 được báo VnExpress đăng tải: 77% NLĐ rút BHXH một lần do không có việc làm, mất thu nhập, cần tiền cho nhu cầu trước mắt; 14% vì lo lắng tính ổn định của chính sách và có 5% là do các lý do khác.

Nguyên nhân nữa là từ phía NLĐ. NLĐ có thu nhập thấp, không ổn định hoặc vì khó khăn cần tiền trang trải cuộc sống; nữ giới đang trong độ tuổi sinh đẻ phải nghỉ việc, sinh con và chăm sóc con nhỏ. Tâm lý NLĐ e ngại chính sách thay đổi sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi, dù biết là sẽ thiệt thòi đến lợi ích lâu dài; nhận thức của NLĐ về tác dụng, ý nghĩa của việc hưởng lương hưu chưa đầy đủ, chưa hình thành ý thức tham gia BHXH lúc trẻ để hưởng tương lai an sinh khi về già… Mặt khác, nhiều NLĐ có suy nghĩ coi phần đóng góp BHXH của đơn vị SDLĐ như một khoản phúc lợi của mình mà không biết rằng khoản đóng góp này do Nhà nước yêu cầu người SDLĐ đóng để bảo vệ NLĐ khi về già, không còn khả năng lao động, không có thu nhập thông qua việc hưởng chế độ hưu trí. Do đó, mỗi khi mất việc làm, NLĐ không suy xét mà thường “tận dụng” ngay khoản phúc lợi này.

Vậy, để hạn chế tình trạng NLĐ rút BHXH một lần, BHXH tỉnh đã triển khai những giải pháp nào?

Ngoài việc thực hiện những chính sách hỗ trợ theo quy định của Chính phủ, BHXH tỉnh tiếp tục triển khai một số giải pháp hỗ trợ DN, trong đó đối với các DN nếu đáp ứng đủ các điều kiện theo quy định tại Nghị định số 115 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật BHXH về BHXH bắt buộc thì hướng dẫn lập hồ sơ đề nghị cơ quan BHXH cho phép tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất. Trong thời gian tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất, sẽ không thực hiện thanh tra chuyên ngành đóng hoặc kiểm tra việc chấp hành pháp luật về BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT) đối với DN nếu DN không có dấu hiệu vi phạm.

Trên cơ sở đó, các DN có thể dừng khoản đóng góp vào quỹ hưu trí, tử tuất và lấy số tiền được tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất đó để xử lý những khó khăn trước mắt. Tuy nhiên, các khoản đóng cho các chế độ ngắn hạn vẫn phải đóng nộp đầy đủ để đảm bảo quyền lợi cho NLĐ. Đây là cơ chế hỗ trợ theo quy định của luật, nhưng cũng giúp DN giữ được số lao động và có nguồn vốn phục hồi hoạt động sản xuất, kinh doanh của DN mình.

Giải pháp nữa là, đẩy mạnh tuyên truyền giúp NLĐ hiểu rõ về những thiệt thòi khi rời khỏi hệ thống an sinh của Đảng và Nhà nước. Ngoài việc tư vấn trực tiếp với người dân tới làm thủ tục tại bộ phận “Một cửa”, thường xuyên tổ chức các hội nghị đối thoại chính sách bảo hiểm; tổ chức các phiên làm việc trực tiếp với các DN chậm đóng; cùng với DN xây dựng lộ trình cam kết chuyển trả số tiền chậm đóng. Đồng thời, hàng tháng trên cơ sở số tiền DN chuyển nộp thì đơn vị sẽ tiến hành thanh toán các chế độ BHXH, BHYT của NLĐ chưa được thanh toán trước đây do DN chậm đóng.

Trong những giải pháp ấy, BHXH tỉnh sẽ ưu tiên tập trung cho nhiệm vụ nào?

Số người hưởng BHXH một lần nhiều và có xu hướng gia tăng là vấn đề đáng lo ngại, ảnh hưởng đến quyền lợi của NLĐ cũng như nỗ lực hướng tới “mục tiêu BHXH toàn dân”, trong đó có một phần của ngành LĐ-TB&XH. Để hạn chế tình trạng này, Sở LĐ-TB&XH cần có sự phối hợp với BHXH đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến pháp luật về BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) nói chung và BHXH một lần nói riêng nhằm nâng cao hiểu biết và ý thức pháp luật cho đoàn viên công đoàn và NLĐ...

Thời gian tới, BHXH tỉnh tăng cường xã hội hóa các nguồn lực, tìm kiếm các đối tác tín dụng nhằm hỗ trợ tốt nhất cho NLĐ, nhất là NLĐ có hoàn cảnh khó khăn, giúp họ vượt qua giai đoạn khó khăn trước mắt, tiếp tục đồng hành với người SDLĐ trong sản xuất, kinh doanh; nâng cao hiệu quả các hoạt động đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng cho đoàn viên công đoàn và NLĐ. Đồng thời, cần có sự liên kết, hỗ trợ từ chính sách BHTN. Nếu thực hiện tốt chính sách BHTN cũng sẽ giải quyết được một phần bài toán về tài chính ngắn hạn để NLĐ có thể yên tâm và ổn định cuộc sống, thay vì tìm đến BHXH một lần như là giải pháp để vượt qua tình trạng khó khăn tài chính trước mắt.

Để tiếp tục thu hút NLĐ tham gia BHXH, đơn vị đã có những cách làm hiệu quả nào, thưa ông?

Chúng tôi đã linh động thực hiện rất nhiều giải pháp để thực hiện vấn đề này; trong đó tăng cường vai trò, trách nhiệm của các cấp ủy đảng, chính quyền, các đoàn thể và Nhân dân trong việc phối hợp tổ chức thực hiện tốt chính sách, chế độ bảo hiểm, tăng nhanh số người tham gia BHXH, đảm bảo hoàn thành chỉ tiêu kế hoạch phát triển đối tượng hàng năm. Đồng thời, triển khai đồng bộ, hiệu quả các hình thức thông tin, tuyên truyền thông qua việc truyền thông, vận động trực tiếp tại bộ phận Một cửa của cơ quan BHXH cấp tỉnh/huyện; qua hệ thống Cổng Thông tin điện tử/Fanpage Facebook/ Zalo OA; tổ chức các hội nghị, các buổi tọa đàm, đối thoại với NLĐ tại các khu công nghiệp; tăng cường tần suất phát thanh qua hệ thống truyền thanh xã, phường…

Nhiệm vụ quan trọng nữa đó là tăng cường phát triển đối tượng tham gia BHXH, khắc phục tình trạng chậm đóng BHXH. Trong đó, cơ quan BHXH phối hợp cơ quan Thuế xác định số lao động thuộc diện phải tham gia BHXH bắt buộc, BHTN theo luật định, từ đó xây dựng kế hoạch đôn đốc, hướng dẫn, thanh tra, kiểm tra…; tăng cường thanh tra chuyên ngành về đóng các loại hình bảo hiểm và kiểm tra việc thực hiện các chế độ bảo hiểm theo quy định; đẩy mạnh cải cách hành chính nhằm xây dựng và phát triển Chính phủ điện tử, Chính phủ số.

Xin cám ơn ông!

Thanh Hương (Thực hiện)