 |
| Chế độ ăn uống lành mạnh gồm nhiều rau củ và trái cây giúp giảm nguy cơ xơ gan. Ảnh: Bảo Phước |
Xơ gan là tình trạng sẹo gan. Gan thực hiện nhiều chức năng quan trọng, bao gồm kiểm soát chuyển hóa, tổng hợp protein, dự trữ vitamin và sắt, tiết mật, cũng như loại bỏ độc tố khỏi cơ thể. Nếu gan không hoạt động đúng cách, có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng và thậm chí là tử vong. Xơ gan xảy ra khi các tế bào gan khỏe mạnh bị thay thế bằng các mô sẹo. Mỗi khi bị tổn thương, gan sẽ cố gắng tự sửa chữa và nếu bị tổn thương liên tục, sẽ có càng nhiều tế bào gan khỏe mạnh bị thay thế bằng mô sẹo, dẫn đến hình thành bệnh xơ gan.
Xơ gan là giai đoạn muộn của quá trình xơ hóa (tạo sẹo) ở gan do nhiều tác nhân khác nhau gây ra. Chẳng hạn như viêm gan virus và nghiện rượu mãn tính. Gan sẽ cố gắng tự phục hồi sau mỗi lần bị tổn thương. Quá trình phục hồi này sẽ hình thành các mô sẹo, tổn thương càng kéo dài, càng nhiều mô sẹo được hình thành. Sự xơ hóa làm cản trở hoạt động bình thường của gan. Mô sẹo ngăn chặn dòng chảy của máu qua gan và làm chậm quá trình xử lý các chất dinh dưỡng, hormone, thuốc và chất độc tại gan. Nó cũng làm giảm sản xuất protein và các chất khác do gan tạo ra. Xơ gan giai đoạn cuối có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.
Bệnh nhân xơ gan có thể không có bất kỳ triệu chứng nào trong giai đoạn đầu của bệnh. Tuy nhiên, khi bệnh phát triển và gây tổn thương gan đến một mức nhất định, bệnh nhân sẽ gặp các triệu chứng sau: Phân đen; thay đổi tính cách và lú lẫn trong những trường hợp nặng; mệt mỏi và buồn ngủ; chất lỏng tích tụ ở vùng bụng (cổ trướng); ngứa da; vàng da (da và mắt có màu vàng); sụt cân và chán ăn; buồn nôn; những đốm đỏ giống mạng nhện trên ngực và lưng (dấu sao mạch); khó ngủ; sưng chân (phù); nôn ra máu.
Viêm gan tự miễn là bệnh gan gây ra bởi chính hệ miễn dịch của cơ thể. Thường xuyên phơi nhiễm với độc tố môi trường và các loại thuốc. Bệnh gan nhiễm mỡ không do bia rượu, nguyên nhân là do chất béo tích tụ trong gan. Các ống mật có hình dạng bất thường hoặc bị tắc nghẽn, khiến cho mật tích tụ trong gan. Viêm xơ đường mật nguyên phát do các ống mật dẫn mật ra khỏi gan bị phá hủy. Bệnh sán máng, một bệnh nhiễm ký sinh trùng phổ biến ở các nước đang phát triển.
Bệnh Wilson xảy ra do tình trạng tích tụ đồng trong gan. Đây là một bệnh lý di truyền khiến bệnh nhân không thể đào thải lượng đồng dư thừa ra khỏi cơ thể. Dư lượng đồng tích tụ trong các cơ quan, gây tổn thương đa tạng, trong đó có gan. Các tế bào gan cố gắng sửa chữa thương tổn do dư lượng đồng gây ra, tạo thành mô sẹo trong gan (xơ gan), ảnh hưởng đến chức năng gan. Bệnh Wilson còn có thể dẫn đến viêm gan và suy gan, nếu không được điều trị có thể đe dọa tính mạng.
Trong cuộc sống, bất cứ ai cũng đều có thể bị xơ gan. Tuy nhiên, những người sau có nguy có cao hơn, gồm: Nghiện rượu, bị viêm gan siêu vi, mắc bệnh đái tháo đường, béo phì, tiêm chích ma túy, sử dụng chung bơm kim tiêm, có tiền sử mắc các bệnh về gan, quan hệ tình dục không an toàn…
Giải pháp để phòng ngừa xơ gan hiệu quả là không sử dụng đồ uống có cồn nếu mắc bệnh gan. Đồng thời, thực hiện chế độ ăn lành mạnh gồm nhiều rau củ và trái cây. Ăn ngũ cốc nguyên hạt và thịt nạc, hạn chế ăn các món chiên, xào và nhiều dầu, mỡ. Duy trì cân nặng hợp lý với lượng mỡ cơ thể trong giới hạn cho phép. Tỷ lệ mỡ cơ thể quá cao có thể hủy hoại gan. Hãy trao đổi với bác sĩ về kế hoạch giảm cân nếu bạn bị thừa cân hoặc béo phì. Giảm nguy cơ viêm gan bằng cách không dùng chung bơm kim tiêm và sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục, hoặc tiêm phòng viêm gan.