Cây ném rất dễ trồng, nhất là ở vùng đất cát. Hàng năm cứ qua tiết hăm ba tháng mười là nông dân các làng quê xứ Huế bắt đầu trỉa hột ném. Làng tôi gần như nhà mô cũng trồng ném; nhà trồng nhiều thì cả mấy sào, nhà ít trồng thì cũng một hai vồng trong vườn đủ để ăn trong cả năm.
Ném cũng là loài cây dễ tính. Chỉ cần lên vồng, rải hột giống xuống đất đã tơi xốp, rồi ủ ít phân mục và rơm là xong. Chỉ khoảng một tuần lễ là cây ném hé mầm xanh nong và nhanh chóng xanh vườn để rồi khoảng hơn một tháng là cho thu hoạch. Sức chịu đựng của ném cũng bền bỉ lắm. Mưa to gió lớn có làm rạp cả cây rồi thì ném cũng vươn mình lên xanh tốt. Hồi trước, cây ném chủ yếu trồng ở vườn, ở ruộng. Sau này, nông dân các làng vùng đất cát đã đưa cây ném lên trồng trên độn cát với số lượng lớn. Bây chừ thì cây ném trên cát đã trở thành cây trồng hái ra tiền của người nông dân quê tôi…
Nhớ những ngày đông lạnh. Những khi vắng chợ, mạ vẫn thường chế biến hai món ăn qua ngày đó là ruốc kho ném hoặc canh ruốc nấu với lá ném. Nói là món tạm nhưng đó là những món ăn có sẵn trong vườn nhà, lại ngon cơm. Nói chung là ném phải có mặt trong tất cả các món ăn ở làng. Từ nấu canh, kho cá thịt, rim mắm đều phải có ném vô mới thấy đủ vị đủ màu. Có người ghiền ăn ném đến mức là luộc cả cây và củ ném tươi chấm với nước mắm biển pha ớt bột đặc trôi ăn ngon lành…
Sau này, có một món khoái khẩu của dân nhậu ở quê tôi là lẩu cá khoai nấu với ném. Mùa cá khoai, chỉ cần vài ký cá là có một bữa nhậu lẩu cá khoai lá ném ra trò. Cũng không biết món lẩu này ngon nhờ vào cá khoai hay vào lá ném hay nói đúng hơn là sự bổ sung cho nhau giữa vị biển và mùi đồng.
Hồi nhỏ, mỗi lần mạ đưa em bé mới sinh đi ra khỏi nhà, bà nội hay lấy mấy củ ném đâm ra rồi trộn với dầu tràm xoa lên đầu với hai bàn tay, bàn chân của em bé nói để tránh gió máy. Nhớ một lần tôi bị cảm sốt li bì, mụ Sanh ở xóm trên đến chích lễ cho tôi. Chích xong mũi mô là mụ dùng ném xoa vô mũi đó. Chích lễ xong mụ còn dặn: “Nhớ nấu cho thằng cu chén cháo ném ăn là sáng mai đi chơi được rồi đó!”. Hồi đó, tôi phải nhắm mắt bịt mũi để nuốt cho xong chén chè ném giải cảm. Sau này thì tự nhiên ăn được chè ném và thấy cái vị của ném cũng thật dễ chịu lắm…
Lê Phi