Thế nhưng, ngoại trừ chùa Thiên Mụ, còn lại nhìn chung kho báu di tích thời Chúa Nguyễn vẫn là những quặng vỉa và đang bị quên lãng. Các lăng Chúa Nguyễn không phải là điểm đến du lịch của du khách khi đến Huế mặc dù nó cách không xa các lăng vua Nguyễn, nằm tập trung và còn rất nguyên vẹn.

Chùa Hà Trung

Các thủ phủ thời Chúa Nguyễn xưa ở Phước Yên hay Bác Vọng chỉ còn là hoài niệm một thời của những ai hiểu biết và giàu sự tưởng tượng. Lăng mộ, miếu thờ của đại thần Chúa Nguyễn như Nguyễn Cư Trinh, Nguyễn Hữu Dật hay các nhân vật huyền thoại như Bà Tơ cơ bản vẫn trong tình trạng hoang phế. Chùa Hà Trung nằm ven đầm phá Tam Giang - Cầu Hai do Thiền sư Nguyên Thiều tạo dựng vào hậu bán thế kỷ XVII, là ngôi Quốc tự thời Chúa Nguyễn, từng được vị hòa thường Trung Quốc Thích Đại Sán ghé thăm và mô tả lại trong tác phẩm nổi tiếng “Hải ngoại ký sự” vẫn chưa thực sự là điểm đến du lịch của Huế. Còn nữa là bao dấu tích về thời Chúa Nguyễn trên đất Huế đang bị che lấp bởi vết bụi thời gian.

Bàn về kho báu du lịch thời Chúa Nguyễn nay vẫn chưa được phát lộ, nhiều người đã nói đến sự “lấn át” của các di tích thời Vua Nguyễn và thực trạng “thừa thải” di sản của vùng đất Cố đô. Tuy nhiên, điều có thể thấy rõ ở đây là sự nhận thức chưa thấu đáo về nguồn tiềm năng du lịch to lớn này. Hơn 200 năm tồn tại và phát triển với Huế là trung tâm nhưng thời đại Chúa Nguyễn vẫn chưa được mấy ai thấu hiểu rạch ròi. Bởi thế sự xuống cấp, điều kiện đi lại khó khăn và tình trạng hoang phế ở các di tích này cũng là điều dễ hiểu, làm sao có thể nói đến việc xây dựng thành điểm đến, thành sản phẩm du lịch thu hút khách tham quan?

Gần đây, việc nghiên cứu về thời Chúa Nguyễn cũng được đẩy mạnh đã dẫn tới sự ra đời của những công trình có giá trị về nhiều mặt, tiêu biểu như sự ra đời tác phẩm “Mỹ thuật thời Chúa Nguyễn - dẫn từ di sản lăng mộ” của Phân viện Nghiên cứu nghệ thuật quốc gia tại Huế. Bên cạnh các công trình nghiên cứu mang tính độc lập, nhiều hội thảo có liên quan đến Chúa Nguyễn cũng được tổ chức. Chúng tôi cũng được biết, công trình “Lịch sử Việt Nam” có tới 25 tập, một đề án khoa học xã hội được tiến hành theo chủ trương của Ban Bí thư Trung ương Đảng, dự kiến dành 1 tập viết về thời Chúa Nguyễn. Rõ ràng, những hoạt động nghiên cứu khoa học và lịch sử được xúc tiến không chỉ góp nâng cao sự hiểu biết mà còn giúp mọi người có nhận thức đúng đắn về những đóng góp của các Chúa Nguyễn và giá trị lịch sử về thời đại này.

Đầu năm 2016, với sự hỗ trợ của Ngân hàng Phát triển Việt Nam, Trung tâm bảo tồn Di tích Cố đô Huế phối hợp với Phân viện Khoa học Công nghệ xây dựng miền Trung tổ chức khởi công công trình tu bổ, tôn tạo lăng Trường Cơ của Chúa Nguyễn Hoàng. Đó được xem là tín hiệu vui. Là khu mộ cải táng, có kiến trúc đơn giản nhưng lăng mộ của người khởi đầu cho ra đời của “xứ Đàng Trong” mang tính “thiêng” và biểu tượng rất lớn. Đặc biệt khu lăng mộ có vị thế và cảnh quan thiên nhiên huyền ảo, có sự thu hút đặc biệt dành cho những ai khát khao được trải nghiệm và đi tìm cảm giác lạ. Lăng Trường Cơ nằm trong quần thể lăng Chúa ở vùng thượng nguồn sông Hương.

Cũng đầu năm nay, Công ty TNHH Du lịch Bạn đường châu Á thử nghiệm, đưa vào khai thác tour du lịch “Dấu xưa tích Nguyễn. Ngoài Đại Nội và những lăng tẩm nổi tiếng của triều Nguyễn thu hút lượng lớn du khách mỗi ngày, Huế còn có những di tích gắn liền với các chúa Nguyễn, cung tần mỹ nữ, phi hậu... chưa được nhiều người biết đến. Di chuyển bằng xe mô tô, khách len lỏi qua cung đường hơi mạo hiểm đến với quần thể lăng vua Gia Long thuộc địa phận xã Hương Thọ, thị xã Hương Trà. Với di tích lăng mộ các Chúa Nguyễn, khách có thể ghé thăm lăng Sọ (chúa Nguyễn Phúc Luân, thân sinh của vua Gia Long), lăng Trường Phong (chúa Nguyễn Phúc Thụ), lăng Trường Mậu (chúa Nguyễn Phúc Thái), lăng Trường Thanh (chúa Nguyễn Phúc Chu), lăng Trường Thái (chúa Nguyễn Phúc Khoát), lăng Trường Cơ (chúa Nguyễn Hoàng)… trải rộng trong địa phận thuộc thị xã Hương Trà.

Có thể xem, đây là sự khởi đầu nhưng là những dấu hiệu tích cực trong việc khai thác kho báu du lịch về các di tích thời Chúa Nguyễn. Rõ ràng, muốn thu hút được du khách, trước tiên cần cho thấy và phát lộ được tiềm năng của kho báu, giải tỏa và khai thông nhưng khó khăn và bế tắc có liên quan, nhanh chóng hình thành nên các sản phẩm du lịch hấp dẫn. Du lịch Huế sẽ trở nên đa dạng và hấp dẫn khi các di tích đơn lẻ, thậm chí tour du lịch khám phá di tích thời Chúa Nguyễn ra đời và đưa vào khai thác. Đó là sự bổ sung cho hành trình khám phá Huế gắn liền với các di sản thời Vua Nguyễn đang là sản phẩm du lịch đặc sắc và riêng biệt của Cô đô Huế hiện nay.

ĐÌNH NAM