Nơi đang gắng duy trì
 
Nông dân Hà Cảnh Hoàng (phường Hương Chữ, thị xã Hương Trà) giới thiệu ruộng rau trước đây quy hoạch trồng theo tiêu chuẩn VietGap, nhưng nay đã “quay về” với cách trồng “tự do”.  Ảnh: Xuân Trường
 
VietGap là viết tắt của cụm từ tiếng Anh Vietnamese Good Agricultural Practices, nghĩa là “Thực hành sản xuất nông nghiệp tốt ở Việt Nam” được Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn ban hành năm 2008 dựa trên 4 tiêu chí: Kỹ thuật sản xuất đúng tiêu chuẩn; an toàn thực phẩm gồm các biện pháp đảm bảo không có hóa chất nhiễm khuẩn hoặc ô nhiễm vật lý khi thu hoạch; môi trường làm việc phù hợp với sức lao động của người nông dân; Nguồn gốc sản phẩm từ khâu sản xuất đến tiêu thụ.
Trao đổi với một số nông dân tại cánh đồng rau Thành Trung (thuộc hợp tác xã Kim Thành, xã Quảng Thành huyện Quảng Điền, là nơi thí điểm trồng rau sạch), chúng tôi được cho biết, sau 2 năm triển khai dụ án thí điểm trồng rau sạch theo hướng VietGap (Sở Khoa học & Công nghệ chủ trì dự án) đã kết thúc. Người sản xuất không còn nhận được khoản hỗ trợ từ dự án về tài chính, tuy nhiên, họ vẫn tiếp tục duy trì, áp dụng những kiến thức được tập huấn vào quá trình trồng rau. Cụ thể, họ vẫn thực hiện đảm bảo thời gian cách ly thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), tăng cường sử dụng phân hữu cơ hoai mục bón cho rau, không dùng phân tươi pha loãng nước để tưới, nguồn nước tưới là nước giếng khoan, chỉ sử dụng thuốc BVTV khi cần thiết và không sử dụng loại thuốc cấm sử dụng cho rau... Theo đó, họ cho rằng cánh đồng rau này vẫn là rau sạch. Ông Trần Đình Nam, chuyên viên Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Quảng Điền cho biết, dự án kết thúc đầu năm 2012, từ đó đến nay người nông dân vẫn áp dụng quy trình kỹ thuật trồng rau sạch, nên khi các cơ quan chức năng lấy mẫu rau kiểm tra, đảm bảo không có dư lượng thuốc BVTV. Nhưng nếu đảm bảo theo đúng quy trình, sau khi thu hoạch, rau sẽ được chuyển vào phòng sơ chế. Ở đây, rau được phân loại, làm sạch, rửa kỹ bằng nước sạch, dùng bao túi sạch để chứa đựng. Sau khi đóng gói, rau sẽ được niêm phong và vận chuyển đến cửa hàng hoặc trực tiếp cho người sử dụng trong vòng 2 giờ để đảm bảo điều kiện vệ sinh an toàn. Rau được bảo quản tại cửa hàng ở nhiệt độ 200C và thời gian lưu trữ không quá 2 ngày.
 
Tại thời điểm dự án đang triển khai, sản phẩm rau trồng thí điểm đã bí đầu ra. Chỉ có duy nhất doanh nghiệp Hóa Châu ở Quảng Thành bao tiêu rau với số lượng cực kỳ khiêm tốn, khoảng 1,5 đến 2 tạ mỗi ngày. Số lượng rau này được sơ chế đóng gói để “đi” vào các siêu thị… Trong lúc đó, rau của cánh đồng Thành Trung thu hoạch hàng tấn mỗi ngày. Số lượng rau lớn này không được đóng gói mà đưa thẳng ra các chợ dân sinh, liệu có đảm bảo sạch theo tiêu chuẩn? 
 
Quay lưng
 
Ngày 6/8/2013, UBND tỉnh ban hành công văn số 3866 “Về việc tăng cường quản lý sản xuất, tiêu thụ rau để đảm bảo an toàn thực phẩm” gửi các Sở Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn, Công thương, Y tế, Thông tin và Truyền thông; UBND TP, thị xã và các huyện yêu cầu: Tổ chức rà soát, duy trì, phát triển các vùng sản xuất rau an toàn theo hướng dẫn thực hành nông nghiệp tốt; Tham mưu UBND tỉnh triển khai có hiệu quả Quyết định 01 ngày 9/1/2012 của Thủ tướng Chính phủ về một số chính sách hỗ trợ áp dụng quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt…
Trong lúc huyện Quảng Điền còn có doanh nghiệp thu mua, sơ chế rau, đóng gói theo quy định (dù số lượng không đáng kể) trước lúc đưa vào siêu thị, thì ở thị xã Hương Trà hoàn toàn không có doanh nghiệp nào tham gia.
 
Quy trình trồng rau sạch như được tập huấn người nông dân phải đầu tư công sức rất nhiều. Tuy nhiên, với việc phải tự xoay xở đầu ra cho sản phẩm của mình, không còn cách nào khác, họ đưa rau ra chợ, bán “lẫn lộn” với rau trồng không theo quy trình VietGap. Điều này đồng nghĩa với việc rau trồng sạch nhưng khi đến tay người tiêu dùng lại không đảm bảo an toàn. Mặt khác, với giá ngang bằng rau trồng bình thường nên nhiều nông dân “quay lưng” lại với việc trồng rau theo quy trình VietGap là điều dễ hiểu.
 
Nông dân Hà Cảnh Hoàng (phường Hương Chữ, thị xã Hương Trà) cho biết, từ khi được tập huấn và trồng thí điểm rau sạch, bà con rất tâm huyết với phương pháp này, bởi họ nhận thức sâu sắc việc đó là đảm bảo sức khỏe cho bản thân mình, cho cộng đồng, nhưng, trước thực tế “nghiệt ngã”, sản phẩm của họ không được “nhà” nào bao tiêu, không được bảo hộ, phải mang ra chợ bán, giá ngang bằng với rau bình thường, giá thị trường lại quá bấp bênh, nên hiện nay không còn ai trồng rau theo quy trình sạch. Ông Cao Thọ Thành, Phó Chủ tịch UBND phường Hương Chữ cũng thừa nhận, sau khi trồng thí điểm 2 vụ, nông dân không duy trì trồng rau theo quy trình VietGap. Ông Phan Phước Thìn, Phó Chủ tịch UBND phường Hương An (thị xã Hương Trà), nơi có quy hoạch trồng thí điểm rau an toàn cũng lắc đầu cho biết: “Chỉ làm thí điểm vẻn vẹn trong 3 tháng. Hiện không còn ai ghi chép (nhật ký nhà nông) và thấy rau bị sâu thì họ cứ phun thuốc. Hương An không còn làm rau sạch”.
 
Chị Hồ Hải Thanh (phường Phước Vĩnh, TP Huế):
 
“Sẵn sàng mua rau sạch với giá cao hơn…”
 
Rau là thực phẩm cần thiết, không thể thiếu trong từng bữa ăn hàng ngày của mỗi gia đình. Trước thực trạng mất an toàn thực phẩm như hiện nay, chúng tôi rất lo sợ khi mua phải rau không an toàn. Người bán nào cũng nói rau của họ là sạch. Chúng tôi biết sự thật không phải vậy, nhưng không thể không ăn nên phải mua. Việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên rau vô tội vạ, không đảm bảo tiêu chuẩn, mục đích để thu hoạch sản phẩm rau có bề ngoài xanh tươi, mượt mà, bắt mắt (nhưng độc hại, gây bệnh tật cho người ăn), làm sao chúng tôi tin và phân biệt được rau nào là rau sạch, trong khi sản phẩm đều đưa ra chợ như nhau theo hình thức từng bó, từng mớ?
 
Chúng tôi sẵn sàng chi giá tiền cao hơn để mua được rau an toàn, nhưng phải có gì chứng nhận ở rau sạch để người tiêu dùng an tâm lựa chọn.
 
Giám đốc Sở Khoa học & Công nghệ Trần Ngọc Nam:
 
“Phải dần dần xây dựng lòng tin”
 
Người tiêu dùng chưa phân biệt được và chưa có niềm tin thì phải làm cho họ phân biệt được rau sạch và rau không sạch. Đồng thời phải tập thói quen sử dụng rau sạch cho người tiêu dùng, tạo đầu ra rộng rãi vào thị trường cho rau sạch. Muốn vậy, phải có sự “bắt tay” giữa nhà sản xuất, nhà thu mua sơ chế, phân phối. Cơ quan Nhà nước sẽ vào cuộc, hỗ trợ những điểm bán rau sạch. Ngoài kiểm soát quy trình, chúng tôi còn hỗ trợ cho việc bảo trợ nhãn mác, làm thủ tục đăng ký nhãn mác rau an toàn và Nhà nước bảo hộ nhãn hiệu đó.
 
Làm cho người tiêu dùng phân biệt được rau sạch và rau không sạch, còn có thể xây dựng hiệp hội phân phối rau sạch, đăng ký chất lượng, đăng ký nhãn mác, sau đó đóng gói đề tên rau sạch, cơ sở sản xuất, cam kết chất lượng về đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm theo quy trình.
 
Tuy nhiên, cả nhà sản xuất và phân phối phải luôn luôn coi trọng chữ tín mới dần dần xây dựng được lòng tin nơi người tiêu dùng. Cần một quá trình lâu dài mới có thể khẳng định uy tín trên thị trường. Mặt khác, phải có sự thỏa hiệp để giá trị được phân phối đồng đều. Người phân phối hưởng công phân phối. Người sản xuất cũng phải thu lại phần công sức một cách xứng đáng. Do đó, người tiêu dùng phải mở “hầu bao” với giá đắt hơn so với rau không an toàn.
 
Phạm Thùy Chi (ghi)
 
Ông Lê Văn Anh - Trưởng phòng Kinh tế thị xã Hương Trà:
 
Xây dựng thương hiệu và tìm đầu mối tiêu thụ sản phẩm rau an toàn của địa phương”
 
Thời gian qua, tình hình sản xuất rau an toàn trên địa bàn thị xã Hương Trà gặp nhiều khó khăn. Việc sản xuất còn phân tán, manh mún, năng suất thấp. Chất lượng rau chưa được theo dõi, kiểm định, đánh giá theo các tiêu chuẩn quy định. Địa phương thiếu cơ sở chế biến, chưa hoàn thiện hệ thống tiêu thụ sản phẩm cho người nông dân. Việc chế biến, bảo quản rau để cung cấp cho thị trường chưa được quan tâm nên ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm khi tiêu thụ.
 
Để khôi phục lại mô hình trồng rau theo tiêu chuẩn VietGap, UBND thị xã Hương Trà đã chỉ đạo các địa phương (Hương An, Hương Chữ, Hương Xuân) có lợi thế trồng rau, cần rà soát bổ sung quy hoạch để hoàn thiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Địa phương tập trung đầu tư trọng điểm các địa điểm trồng rau truyền thống đồng thời, tổ chức chuyển giao khoa học công nghệ và quản l‎ý sản xuất rau an toàn cho người trồng rau…
 
Phòng Kinh tế thị xã Hương Trà đã chỉ đạo các phường xây dựng kênh thông tin qua hệ thống khuyến nông, các tổ chức đoàn thể, các hợp tác xã và hỗ trợ việc xây dựng, quảng bá thương hiệu về các sản phẩm rau an toàn băng in các tờ rơi, áp phích, pano khuyến khích các doanh nghiệp trong và ngoài địa bàn tập trung đầu mối để tiêu thụ sản phẩm rau an toàn.
 
Xuân Trường (ghi)
 
 
Quỳnh Anh