Gặp lại Ngọc, người bạn thời đại học về thăm Huế, trong rất nhiều yêu cầu cho một khoảng thời gian ngắn có chuyện đi ăn. Anh bạn lại bắt tôi chọn quán Cuckoo restaurant bbq (đường Lê Lợi, TP. Huế) vì ở đây có món thịt bò nướng bằng bàn ủi than. “Đây là món ăn chứa đủ vị hiện tại và quá khứ”, Ngọc cười giải thích. Thực tế món ăn này lạ trong công đoạn chế biến. Thịt bò sau khi được cắt thành tảng ướp với gia vị sẽ đựng ở khay có vỉ giấy bạc và nướng bằng chiếc bàn ủi than.

Bàn ủi than gắn liền với cuộc sống của nhiều gia đình những năm 1990 trở về trước. Tết quê nghèo thuở ấy chưa nhiều nhà có điều kiện kinh tế để may áo mới cho con, công việc khả dĩ nhất có thể làm là chọn trong tủ áo quần cũ những bộ đồ còn mới mang ra ủi lại. Với người lớn, đặc biệt là thanh niên, cũng có suy nghĩ phải chọn đôi ba bộ áo quần tươm tất để ủi. Đó là lý do chiếc bàn ủi than “đắc sô” trong thời kỳ chưa có điện.

Tôi không rõ chiếc bàn ủi than của nhà mình có từ khi nào nhưng nghe ba tôi bảo nó được ông nội mua trong một dịp đi Bình Định. Ba tôi quý nó như “bảo vật” vì đó là vật dụng do ông nội để lại nhưng cũng có lý do chiếc bàn ủi ấy là một trong vài chiếc mà xóm tôi có thời đó. Cũng nhờ nó tôi có dịp ra oai, có quyền đặt lịch để cho mấy đứa bạn cùng xóm mượn.

Có bàn ủi than rồi nhưng phải biết cách ủi vì công việc này không phải ai cũng làm được. Với gia đình tôi, nó được giao cho anh Hai, người có kinh nghiệm sử dụng vì anh là thợ may veston. Ủi đồ bằng chiếc bàn ủi than quan trọng nhất là kiểm soát được nhiệt lượng và ủi đúng cách. Có nhiều người ngậm ngùi “hết đồ mặc Tết” vì lỡ cho bàn ủi đang nóng lên chiếc quần lụa khi chưa thử độ nóng trước. Thời ấy, có nhiều thanh niên lỡ hẹn chơi xuân hoặc phải mượn tạm áo quần của bạn để mặc Tết vì chưa biết cách ủi đồ. Có lúc, quá trình ủi thường đi kèm bởi một đội ngũ phụ trợ để quạt thêm than cho vào bàn ủi, thêm chút nước để có nếp gấp, đường ly…

Năm 1996, quê tôi có điện nhưng chiếc bàn ủi than vẫn được nhiều gia đình sử dụng vì sự quen thuộc của nó. Tuy vậy, quãng thời gian sau đó bàn ủi than trở nên khan hiếm khi được giới đồ cổ săn tìm. Nhiều thông tin cho rằng, chiếc bàn ủi có con gà là đồng lạnh, chất liệu được sử dụng để chế tạo một số thiết bị hàng không gì gì đó nên giới sưu tầm đồ cổ săn lùng thu mua hết. Bẵng một thời gian tôi không để ý, ngày dọn dẹp lại nhà lúc có tang của mẹ, ba bảo chiếc bàn ủi than không biết mô rồi. Ông nhắc đến chuyện đánh mất nó như vừa đánh rơi một kỷ vật của thuở thiếu thốn nhưng đầy ắp tình thương.

Giờ thì công dụng của chiếc bàn ủi than là tạo cảm giác cho món ăn mới. Thời kỳ hiện đại, chiếc bàn ủi điện đã thay thế hoàn toàn cho chiếc bàn ủi than. Mẫu mã đa dạng, kiểu dáng bắt mắt và sự tiện dụng của chiếc bàn ủi điện đáp ứng hoàn toàn nhiệm vụ làm phẳng phiu những bộ áo quần cho dịp trọng đại. Nhìn chiếc bàn ủi bằng than trên tay nhân viên đang ủi miếng thịt bò, bất giác những kỷ niệm ngày cũ lại về.

Thành Nhân