Cuối năm 1966, chuẩn bị đón Tết năm 1967, bốn tờ báo lớn của Nhật Bản gồm: CHUNICHI SIMBUN, TÔKYÔ SIMBUN, NISI NIHÔNG SIMBUN, HÔKAIĐÔ SIMBUN cùng đứng tên chung trong một bức thư gửi Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nội dung bức thư, các báo của Nhật Bản mong muốn và đề nghị Người nói mấy lời với nhân dân Nhật Bản nhân dịp đầu xuân năm mới…

Bộ Ngoại giao nước ta đã dự thảo một bức thư trả lời các báo lớn Nhật Bản trình Hồ Chủ tịch. Người đã xem và sửa chữa, xóa bỏ một số câu một số chữ. Với câu đầu, dự thảo viết: “Tôi đã nhận được thư của các ông, đề nghị tôi nói vài lời với nhân dân Nhật Bản nhân dịp đầu xuân năm 1967”, Người đã xóa bỏ gần hết và viết lại: “Tôi cảm ơn thư của các ông”. Người gạch chân bằng bút chì màu đỏ dòng chữ của dự thảo “chống sự chiếm đóng của đế quốc Mỹ, chống âm mưu phục hồi chủ nghĩa quân phiệt Nhật Bản”, thay vào đó là câu: “Nhân dân Nhật Bản đã dũng cảm đấu tranh cho độc lập, dân chủ, hòa bình, trung lập của mình”. Người cũng đã xóa câu chúc mà dự thảo viết: “Chúc nhân dân Nhật Bản sang năm 1967 thu nhiều thắng lợi trong cuộc đấu tranh vì hòa bình, độc lập, dân chủ của Nhật Bản và hòa bình ở châu Á và thế giới” mà chỉ chúc “Sang năm mới muôn sự tốt lành” và thêm vào câu: “Chúc quý báo và các bạn đọc hạnh phúc”. H.C.M

Những đoạn sửa này, chúng ta thấy, đấy không chỉ là những “câu văn xã giao” mà còn là đường lối, chủ trương, tầm nhìn của Bác khiến chúng ta, ngày nay đọc lại, vẫn phải suy nghĩ nhiều về ý tứ sâu xa và cách dùng từ ngữ ngắn gọn của Bác! Phía trên bên trái lề trang dự thảo mà Bác đã sửa, có dòng chữ và chữ ký của ông Vũ Kỳ, người thư ký riêng của Hồ Chủ tịch:

“B. đã duyệt.

 Ta cần dịch tốt.

B. không xem lại nữa.

20/12/1966”.

Theo Hồ Chí Minh toàn tập, hiện chỉ có bản “chụp bút tích” lưu tại Viện Hồ Chí Minh. Còn chính bản (dự thảo) thì đã bị thất lạc. Và mới đây người ta đã tìm thấy chính bản “lưu lạc” này ở Cố đô Huế; năm 2013, người sưu tầm đã hiến tặng lại cho Bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế.

Nhân kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Nhật Bản, chúng tôi xin giới thiệu nguyên văn bản dự thảo (chính bản vừa tìm thấy) cùng với những sửa chữa của Hồ Chủ tịch và bản chính thức được công bố trong Hồ Chí Minh toàn tập.

Dương Phước Thu

(Sưu tầm, giới thiệu)