Tôi cứ mãi băn khoăn suy nghĩ về câu chuyện không đóng BHXH của một lao động, có thâm niên làm việc gần 10 năm. Cậu ấy nói với tôi như sợ người khác nghe, em sắp chuyển việc, chỗ này lương tiền cao hơn, nhất là hàng tháng em chỉ trích một ít tiền để đóng BHXH, chứ không phải “thẳng mực tàu” như công ty cũ. Người có trình độ hiểu biết như cậu ấy vẫn chưa hiểu hết công ty mới đang lách luật, vô tình tiếp tay cho doanh nghiệp sai phạm thì huống chi hàng ngàn công nhân ở khu công nghiệp, ít tiếp cận với thông tin về chính sách, biết xoay xở thế nào khi quyền lợi bị vi phạm.

Người lao động ở Khu công nghiệp Phú Bài tìm hiểu thông tin về chính sách BHXH. Ảnh: Minh Nguyên

Ngay giáo viên ở một trường trung học phổ thông suốt gần chục năm trời công ty không đóng BHXH nhưng không hề hay biết, đến khi trường phá sản mới gõ cữa khắp nơi để được bảo vệ quyền lợi.

Toàn tỉnh có 119.165 người tham gia BHXH bắt buộc, 3.300 người tham gia BHXH tự nguyện. Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận công nhân lao động chưa có hợp đồng lao động, chưa được tham gia đầy đủ BHXH, BHYT, BHTN để được hưởng các chính sách và quyền lợi đúng theo quy định của pháp luật. Vẫn còn một số doanh nghiệp chưa thực hiện tốt quy định về thời gian làm việc, thời gian nghỉ ngơi, trả lương làm thêm giờ cho NLĐ… Trong đó, có nhiều doanh nghiệp nợ BHXH với thời gian kéo dài làm ảnh hưởng đến giải quyết chế độ, chính sách cho công nhân khi nghỉ ốm đau, thai sản, tai nạn hoặc thôi việc.

Tại buổi đối thoại về chính sách BHXH ở Khu công nghiệp Phong Điền mới đây, hơn 300 lao động “đội mưa” để mong muốn biết thêm về chính sách BHXH. Nhiều lao động đặt câu hỏi về làm cách nào để bảo vệ quyền lợi khi doanh nghiệp muốn chấm dứt hợp đồng lao động? Có lao động muốn đòi quyền lợi khi chị không muốn tham gia BHXH dù mới ký hợp đồng trên 3 tháng. Họ muốn nhận lương hưu một lần vì chưa nhìn thấy tính ưu việt của chính sách lương bổng khi về hưu. Nợ BHXH chưa chốt cho NLĐ, trách nhiệm thuộc về ai? Rõ ràng, người lao động đang cảm thấy chông chênh và mơ hồ về chính sách BHXH.

Nói đúng hơn chính sách BHXH vẫn chưa đến được với NLĐ. Mỗi khi không rõ về quyền lợi, đồng nghĩa với trách nhiệm tham gia cũng cầm chừng. Chị Nguyễn Thị Luyến, công nhân Công ty Scavi cho biết, thông tin về chính sách BHXH rất nhiều nhưng không biết thông tin nào là chính xác. Thế nên, chúng tôi mong có nhiều diễn đàn đối thoại để biết quyền lợi và trách nhiệm của mình.

Những thông tin của các ngành liên quan đưa ra đã cung cấp kiến thức cho NLĐ. Chẳng hạn, những trường hợp gần đủ năm đóng BHXH muốn nhận lương hưu có thể đăng ký đóng BHXH tự nguyện. Lao động nam có vợ sinh con được nghỉ từ 5 - 14 ngày (tùy từng trường hợp); nếu trường hợp vợ không tham gia BHXH nhưng chồng tham gia thì người chồng được hưởng trợ cấp thai sản bằng 2 tháng lương cơ sở khi vợ sinh con.

Ông Nguyễn Xuân Tiếu, Phó Giám đốc BHXH tỉnh khuyến cáo, NLĐ cần theo dõi sổ BHXH của mình bằng nhiều hình thức khác nhau để tự đảm bảo quyền lợi; những trường hợp vướng mắc ngành BHXH luôn đồng hành tư vấn, hỗ trợ NLĐ. Tuy nhiên, lao động nên chủ động tham gia BHXH, BHYT, đồng thời, tham gia phát hiện, tố giác, ngăn chặn các hành vi gian lận, trục lợi quỹ BHXH của doanh nghiệp cũng là cách bảo vệ quyền lợi của mình.

Suốt mười năm chính sách BHXH tự nguyện không đến được với người dân khi số lao động tham gia chỉ đếm trên đầu ngón tay. Tất nhiên, dần dần nhiều chính sách đã được mở rộng, quyền lợi thiết thực hơn nên số người tham gia trong năm 2018 vượt chỉ tiêu 126%. Một trong những giải pháp là những người làm công tác truyền thông không kể đêm ngày tiếp cận với người lao động, tiểu thương ở các chợ để tư vấn, giải thích về các chính sách gắn với quyền lợi thiết thực của người dân.

Một thời, BHYT tự nguyện của Thừa Thiên Huế có số người tham gia dẫn đầu trong cả nước nhờ chuyển tải chủ trương theo phương thức “mưa dầm thấm lâu”. Đó cũng cần thiết khi người lao động muốn biết những thông tin chính thông để tự tin tham gia và thụ hưởng chính sách BHXH, BHYT, BHTN đầy đủ.

Huế Thu