Bắt đầu là những thông tin được chuyển tải từ một làng chài ven biển miền Trung. Tác hại của rác thải nhựa (túi ni lông) hiện lên rõ nét khi ngư dân kéo lên những tay lưới. Thành quả mà họ thu được từ biển trong từng mẻ lưới, chiếm đến 2/3 là túi ni lông, chai nhựa. Lẫn trong mớ rác ấy là chút ít tôm cá. Hình ảnh ấy gửi đi thông điệp báo động: rác đang xâm lấn lòng biển với những hệ lụy cho nhiều đời sau bởi trong lòng biển, rác thải nhựa chỉ được phân hủy sau khoảng…400 năm.
Cũng về sự bành trướng của rác, một người đang làm việc ở công ty môi trường cho hay, cách đây chừng ba năm, thành phố Huế có lượng rác thải khoảng 250 tấn mỗi ngày. Nhưng bây giờ, chỉ sau ba năm, lượng rác đã tăng lên gần gấp 3, tức khoảng gần 600 tấn mỗi ngày. Riêng trong những ngày giáp tết, mỗi ngày, công nhân công ty môi trường phải dọn dẹp khoảng 650 tấn rác. “Rác đa phần là túi ni lông. Anh em dọn phờ cả người mới hết”, anh công nhân vệ sinh thốt lên, cùng nỗi mệt nhọc dường như vẫn còn khi những ngày tết vừa qua.
Chuyện cũng khiến tôi nhớ đến đống rác cao lút mặt trên tuyến đường hẹp đi qua một ngôi chợ nhỏ trên địa bàn thành phố trong chiều 29 tết. Đống rác to đến nỗi choán hết lòng đường. Đủ loại rác hỗn tạp, bốc mùi… Khi đêm xuống, dĩ nhiên, đống rác đồ sộ ấy sẽ được dọn đi. Chỉ khác là chúng được dịch chuyển đến một nơi mới, khuất mắt, ở những bãi rác chẳng mấy chốc sẽ quá tải mà việc hình thành thêm một bãi rác mới và xử lý vấn nạn ô nhiễm ở bãi rác cũ luôn là điều nan giải.
Rác cũng tràn lan hai bên tuyến đường quốc lộ ngang qua những khu dân cư. Có nơi, người dân dựng lên những tấm biển: “Cấm đổ rác. Phạt 1.000.000 đồng”. Nhưng bên dưới tấm biển có tính cảnh báo ấy, rác vẫn chồng chất.
Và một thông điệp nữa, khi đích danh Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phan Thiên Định trong ngày tết đã lên mạng xã hội, sẻ chia nỗi đau về rác khi rác bừa bãi ở tuyến phố đi bộ và cầu gỗ lim bên sông Hương. Những ngày tết, người dân, du khách đến đây để tận hưởng một không gian văn hóa tuyệt đẹp và để lại sau lưng sự nhếch nhác, xấu xí bởi rác. Như chia sẻ của Phó Chủ tịch UBND tỉnh: “Nỗi đau về sự nhếch nhác này cũng chỉ là một phần nhỏ, vì chỉ một chốc lát sau nó sẽ được các lực lượng của Trung tâm Công viên Cây xanh, Công ty Môi trường Đô thị dọn dẹp. Nhưng, nỗi đau về một khát vọng vươn lên trong ý thức con người của một xứ sở được coi là có chiều sâu văn hóa là một nỗi đau lớn".
Trước đó, trong cuộc gặp mặt cán bộ nhân viên Báo Thừa Thiên Huế nhân Tết Kỷ Hợi, một trong những thông điệp mà Chủ tịch UBND tỉnh Phan Ngọc Thọ gửi gắm là trong bước phát triển sắp tới, Thừa Thiên Huế sẽ tạo sự đột phá từ việc thay đổi nhận thức, tư duy. Một trong những nhận thức cần thay đổi là ý thức bảo vệ môi trường đô thị xanh-sạch-đẹp, không rác thải. “Phải đẩy mạnh tuyên truyền, vận động; lan tỏa điển hình hay, cách làm tốt. Cùng với đó là triển khai các giải pháp đồng bộ, từ phân loại rác tại nguồn, thu gom, xử lý…Phải kiên trì theo đuổi, chứ không đánh trống bỏ dùi”, Chủ tịch Thọ nhấn mạnh, về mục tiêu xây dựng thành phố xanh-sạch-không rác mà tỉnh đang phát động, trong đó có chương trình ‘‘Ngày Chủ nhật xanh” đang được triển khai, từng bước lan tỏa.
Một câu hỏi đặt ra là mất bao lâu để thay đổi nhận thức, tiến đến thay đổi hành vi ứng xử của cộng đồng với rác?. Có thể là 5 năm, 10 năm hay lâu hơn nữa. Nhưng một khi việc thay đổi nhận thức trở thành chương trình hành động xuyên suốt, quyết liệt, kiên trì, mục tiêu xây dựng thành phố Huế xanh-sạch-không rác chắc chắn sẽ thành hiện thực.
Niềm tin ấy bắt đầu từ nỗi trăn trở “máu lửa” của đội ngũ lãnh đạo tỉnh. Từ hình ảnh những người trẻ, dù chưa nhiều, đang lặng lẽ nhặt rác, làm sạch phố phường. Và cả cô con gái của người bạn của tôi. Mấy năm qua, em không bao giờ mua bánh mì, hay gói xôi đựng trong túi ni lông vào mỗi buổi sáng. Nếu ăn mỳ, con luôn ăn tại quán để khỏi phải đựng nó trong túi ni lông. Trong cặp sách của con luôn có một cái bát và thìa. Khi cần, con sẽ dùng nó chứ nhất định không đựng thức ăn trong túi ni lông, để giảm thiểu gánh nặng rác thải cho xã hội.
Có lẽ, thay đổi nhận thức, thói quen xấu không quá khó như ta nghĩ. Và việc xóa đi nỗi đau về rác, bắt đầu từ thay đổi ý thức, không phải là điều không thể, khi có tiếng nói chung, dù biết rằng, việc thay đổi không thể trong một thời gian ngắn...
NHẬT NGUYÊN