Làng tôi cách trung tâm thành phố Huế chừng hai chục cây số, ở đó bây giờ còn nhà thờ của dòng tộc, cho dù vì chiến tranh loạn lạc, cháy, sập phải dựng đi dựng lại đến mấy bận. Con cháu trong gia tộc đa số đều di cư lên thành phố để lập nghiệp, nhưng hễ có chạp, giỗ là nhà nào cũng cố gắng sắp xếp về làng. Đường sá ngày càng tốt, phương tiện xe cộ cũng thoải mái nên về làng bây giờ đơn giản hơn rất nhiều so với cái thời đi xe lam hoặc gò lưng với chiếc xe đạp phập phù trật xích, đề lốp...

Cũng vì cuộc sống ngày mỗi thêm dễ chịu nên chạp giỗ bây giờ cũng ngày càng đông vui, hoành tráng. Trước thì thường chỉ có chai rượu nhạt để cúng. Cúng xong, con cháu “hầu tàn” người 1, 2 chén gọi là cho có không khí. Sau này thì bia bọt ê hề. Anh em, con cháu lâu lâu về quê, gặp dịp vui vầy là cứ tưng bừng. Bia hết thùng này đến thùng nọ, uống mãi không biết... say. Cuối buổi tổng kết, kinh phí cơm cộ có khi chẳng bao nhiêu, nhưng tiền bia thì rất đáng kể. Cũng may là riêng khoản ấy, con cháu người này xin cúng 1 thùng, người kia xin cúng “một cặp” nên quỹ chung không bao giờ bị thâm lạm. Chỉ có điều sau khi “sự hoàn”, ai rời quê để trở lại nhà cũng lảo đảo. Dặn nhau đi đứng cẩn thận, nhưng người dặn cũng như người được dặn đều đã “có độ phê cơ bản”, có mà cẩn thận “đằng giời”. Đã có trường hợp đo đường, may mà không nghiêm trọng lắm.

Năm nay lại đáo dịp có lễ cúng ở làng. Con cháu cũng tề tựu đông vui. Cân đối mọi năm, bia bọt được hô chủ quán chở vào. Nhưng khác mọi lần, số bia tiêu thụ năm nay không bằng một phần nhỏ các năm trước. Hỏi sức... yếu hết rồi à? Không phải, hóa ra ấy là do lâu nay báo chí thông tin, rồi nhiều người “dính chưởng” truyền đạt kinh nghiệm “xương máu”, rằng công an dạo này kiểm tra nồng độ cồn gắt lắm, vi phạm là phạt tới. Xe máy có người uống 2 chai nộp triệu rưỡi. Ô tô 17 triệu nếu hơi thở có mùi men... Thế là “phanh” hết. Cũng hơi buồn vì chưa quen với cái “tập quán” không bia rượu vào những dịp như vậy. Nhưng ai cũng bảo thế là hay, là có lợi, trước hết là lợi cho bản thân và gia đình mình. Từ 1/11/2019, mức phạt còn tăng hơn nữa, nghiêm hơn nữa đối với vi phạm rượu bia khi tham gia giao thông; “phanh” bây giờ cũng là vừa. Thôi, dịp khác muốn uống, về làng chạp giỗ ở lại qua đêm luôn, an toàn, thoải mái - Anh em, con cháu trong nhà vui vẻ thống nhất như vậy.

Tình trạng uống rượu bia khi tham gia giao thông dù được tuyên truyền, vận động, thậm chí bị lên án gay gắt từ lâu nay nhưng vẫn ít biến chuyển. Nay phạt và phạt nặng, sự chuyển biến đã có thể trông thấy rất rõ rệt. Chuyện của gia đình chúng tôi chỉ là đơn cử, còn nhìn rộng ra, không ít người đã có thói quen nhắc nhau uống chừng mực nếu không muốn mất… “tiền ngu”.

Điều khá... lạ mà cũng rất vui là trong câu chuyện rượu bia này, mức xử phạt càng áp dụng tăng cao lại càng được dư luận ủng hộ. Ấy là hiệu ứng tích cực, và hình như cũng là bài học rất tốt để áp dụng nhằm tiết giảm, triệt tiêu những vấn nạn tiêu cực khác vốn vẫn gây bức xúc đối với đời sống và dư luận xã hội.

Hy Khả