Mục tiêu lớn

Với 88 làng nghề, trong đó có 69 làng nghề truyền thống, 8 làng nghề tiểu thủ công nghiệp và 11 làng nghề mới du nhập, việc quy hoạch khu làng nghề là tất yếu khi Huế được xem là thành phố du lịch bậc nhất của Việt Nam. Trong đó có nhiều làng nghề truyền thống nổi tiếng như điêu khắc Mỹ Xuyên, gốm Phước Tích, rèn Hiền Lương, đan lát Bao La, dầu tràm Lộc Thủy, tranh làng Sình, hoa giấy Thanh Tiên hay thêu, dệt zèng… sản phẩm làm ra không chỉ tiêu thụ nội địa mà khẳng định được thị phần tại các thị trường châu Âu, châu Mỹ, châu Á. Tuy nhiên, tại thị trường địa phương người dân Huế và khách du lịch lâu nay muốn mua các sản phẩm làng nghề phải tìm đến các chợ truyền thống, cửa hàng lưu niệm hay các bến xe bến thuyền với mức giá không đảm bảo, hàng hóa trôi nổi, ảnh hưởng đến uy tín làng nghề và lòng tin của du khách. Nguy hiểm hơn, nhiều cơ sở nhập hàng Trung Quốc rồi giới thiệu là sản phẩm làng nghề Huế tạo hình ảnh xấu về thị trường hàng lưu niệm.

Gốm Phước Tích tại Festival Nghề Huế 2013. Ảnh: Khôi Nguyên

Theo quy hoạch chi tiết, khu làng nghề dự kiến xây dựng trên diện tích 10,9 ha nằm ở giao lộ Minh Mạng và Quốc lộ 1A - Tự Đức, phường Thủy Xuân, TP Huế. Đây là địa điểm nằm trên tuyến tham quan du lịch phía Tây Nam TP với các điểm du lịch như lăng Khải Định, Thiệu Trị, Minh Mạng, điện Hòn Chén, Khu du lịch tâm linh Quán Thế Âm, đền thờ Huyền Trân và khu di tích Chín Hầm… khu làng nghề có tổng kinh phí đầu tư 148 tỷ đồng, bao gồm khu trưng bày - bán sản phẩm - tổ chức sự kiện; khu trưng dịch vụ, ẩm thực truyền thống; trung tâm khuyến công… Sau khi hoàn chỉnh, đây sẽ là khu làng nghề truyền thống kết hợp các loại hình dịch vụ du lịch độc đáo, hiện đại, gắn kết với thiên nhiên theo hướng phát triển bền vững.

Ông Lê Tự Dũng, Phó Giám đốc Sở Công thương cho biết: “Là thành phố Festival đặc trưng của Việt Nam, song lâu nay Huế đang thiếu các khu trưng bày và thao diễn nghề truyền thống phục vụ khách du lịch. Vì vậy, khu làng nghề sẽ xây dựng theo hướng trưng bày và trình diễn nghề thủ công truyền thống kết hợp khai thác các loại hình dịch vụ du lịch, tạo điểm tham quan và mua sắm sản phẩm làng nghề đặc trưng riêng của Huế. Mặt khác, sẽ hình thành trung tâm khuyến công và tư vấn phát triển công nghiệp vùng quy mô lớn góp phần bảo tồn và phát triển nghề truyền thống và nâng cao giá trị sản xuất công nghiệp cho tỉnh. Hiện, Trung tâm Khuyến công & Xúc tiến thương mại đang lập đề án kêu gọi đầu tư, trong đó sẽ thực hiện phương châm nhà nước và nhân dân cùng làm để dự án chóng thành hiện thực”.

Vết xe cũ

Năm 2007, UBND TP Huế đầu tư gần 5 tỷ đồng xây dựng Trung tâm giới thiệu sản phẩm đúc đồng tại phường Phường Đúc tạo ra địa điểm trưng bày và quảng bá sản phẩm đúc đồng phục vụ du khách. Song, cũng từ cách làm, quy mô và thiếu sự liên kết nên chỉ sau vài năm hoạt động, trung tâm này không phát huy hiệu quả. Từ đó, các cơ sở đúc đồng không mặn mà chăm chút quầy hàng và hệ lụy là gần 5 tỷ đồng đang lãng phí và sử dụng sai mục đích. Hơn 1 năm sau, Trung tâm giới thiệu sản phẩm hàng thủ công mỹ nghệ đưa vào hoạt động tại 15 Lê Lợi, một vị trí đẹp và khá thuận lợi để quảng bá sản phẩm làng nghề. Tuy nhiên, do không thu hút các làng nghề, nghệ nhân nên trung tâm này đang chuyển giao cho Nhà sách Phương Nam thuê lại và mở các dịch vụ giải trí, bán sách nhiều hơn là trưng bày hàng thủ công mỹ nghệ.

Dệt zèng Nam Đông. Ảnh: Minh Đống

Để Khu làng nghề tại Thủy Xuân phát huy hiệu quả và không đi theo “vết xe đỗ” của các mô hình trước, bài toán đặt ra ở đây là cần hoạch định một kế hoạch cụ thể, lâu dài và có căn cứ dựa trên tiềm năng vốn có của hàng chục nghề và làng nghề truyền thống, đồng thời tạo động lực để thôi thúc các nghệ nhân sáng tạo.

Dù khu làng nghề đang trong quá trình thực hiện đề án và lên kế hoạch kêu gọi đầu tư, song để một dự án quy mô lớn với tổng mức đầu tư cả trăm tỷ đồng sau khi hoàn thiện không lãng phí và đáp ứng nhu cầu đặt ra, thì ngay từ bây giờ, các ban ngành cần nghiên cứu kỹ về phương án đầu tư, thiết kế xây dựng. Sự liên kết, bắt tay giữa các làng nghề, DN lữ hành và các ban ngành liên quan cũng rất cần thiết để khu làng nghề thực sự tạo bứt phá cho nghề và làng nghề góp phần quảng bá tiềm năng nghề truyền thống Huế và thúc đẩy ngành du lịch phát triển.

Nghệ nhân thêu Lê Văn Kinh:
 
Tránh dẫn đến lãng phí
 
Trước đây, TP Huế xây dựng nhiều khu trưng bày sản phẩm làng nghề nhưng không phát huy hiệu quả dẫn đến lãng phí. Nguyên nhân một phần là chưa có sự liên kết giữa các làng nghề, nghệ nhân và DN du lịch để đưa khách đến. Bởi, làng nghề chỉ là bàn tay và khối óc tạo ra sản phẩm chứ không có chân đi mà ngành du lịch phải thực hiện điều đó.
 
Muốn khu làng nghề phát huy hiệu quả, các ban ngành phải liên kết với nhau, trong đó phải vận động được các làng nghề đưa sản phẩm đến trưng bày và thao diễn nghề, DN lữ hành đưa khách đến tham quan mua sắm tạo nên sự sôi động và thu hút. Đối với nghề thêu, mặc dù trên địa bàn có hàng chục HTX và cơ sở thêu có tiếng, cung ứng ra thị trường hàng ngàn bức tranh và sản phẩm thêu mỗi năm, song đến nay vẫn chưa có trung tâm giới thiệu sản phẩm phục vụ khách và các làng nghề khác như đan lát, điêu khắc, tranh, hoa giấy cũng vậy. Để khu làng nghề phát huy hiệu quả cần có chiến lược thu hút nghệ nhân và các làng nghề Huế quy tụ để sản xuất tập trung, tạo điểm nhấn riêng và đây cũng chính là mong muốn của những người yêu và gắn bó với nghề truyền thống Huế.
 
Thanh Hương
 
Ông Võ Văn Dinh, Chủ nhiệm HTX Mây tre đan Bao La:
 
Phát triển tuyến du lịch phía Tây
 
Lâu nay, sản phẩm mây tre đan được người tiêu dùng và du khách ưa chuộng, song do cơ sở sản xuất nằm cách thành phố khá xa, trong khi HTX chưa có khu giới thiệu sản phẩm ở các điểm du lịch nên khách du lịch rất khó mua sản phẩm. Hình thành khu làng nghề chung sẽ tạo thuận lợi rất lớn cho các làng nghề. Tuy nhiên, đa số các làng nghề trên địa bàn có quy mô nhỏ, điều kiện khó khăn nên sau khi khu làng nghề đi vào hoạt động, tỉnh cần có chính sách ưu đãi trong việc thuê mặt bằng, thuê lô để các làng nghề mở gian hàng thao diễn và giới thiệu sản phẩm phục vụ khách.
 
Để khu làng nghề sau khi xây dựng đáp ứng nhu cầu đặt ra, việc đầu tiên cần hướng đến là nâng cấp hệ thống đường giao thông cũng như phát triển tuyến du lịch phía Tây thành phố nhằm tạo điều kiện thuận lợi để khách du lịch đến đây. Mặt khác, nên kết hợp nhiều dịch vụ như bán hàng lưu niệm, thao diễn nghề, giới thiệu ẩm thực Huế, lưu trú cùng một lúc nhằm tạo sự sôi động và mang lại hiệu quả.
 
Gia An
 
Ông Trần Viết Lực, Trưởng phòng Quy hoạch và Phát triển Du lịch - Sở VH-TT&DL:
 
Quan tâm đến thị trường, cải tiến mẫu mã
 
Loại hình du lịch gắn với làng nghề nói chung, làng nghề truyền thống nói riêng đang đứng trước nhiều khó khăn: quy mô sản xuất trong các làng nghề còn nhỏ bé, nặng tính tự sản tự tiêu; trang thiết bị còn thô sơ, chủ yếu sản xuất thủ công; năng suất lao động thấp; mẫu mã chậm đổi mới, bao bì còn đơn điệu... Tính liên kết, hợp tác giữa các cơ sở và các làng nghề còn hạn chế nên thiếu sự phân công hợp tác nhằm tạo tính chuyên nghiệp và chuyên môn hoá; chưa có doanh nghiệp đủ lớn làm đầu mối giúp các hộ sản xuất tìm thị trường, nghiên cứu sản phẩm.
 
Với khu làng nghề Thủy Xuân để trình diễn nghề cần có nguyên liệu, không gian quảng diễn, thợ lành nghề... Tại Thủy Xuân có thể đáp ứng tốt các vấn đề này không? Kinh nghiệm qua những lần tổ chức Festival nghề truyền thống, các lễ hội, cho thấy việc giải quyết những vấn đề này chỉ mang tính đối phó, vì vậy khi hình thành khu làng nghề Thủy Xuân cần lưu ý đến cơ chế, chính sách để giải quyết.
 
Việc nghiên cứu thị trường cũng cần thiết được đặt ra. Mặc dù trong kết luận của UBND tỉnh, việc hình thành khu làng nghề này một phần đáp ứng nhu cầu của khách du lịch tàu biển, nhưng như thế đã đủ thuyết phục để xây dựng dự án này không? Việc hình thành ở đây một bộ phận chuyên về nghiên cứu bao bì, mẫu mã các sản phẩm cũng cần phải được nghĩ đến...
 
Minh Hiền

 

Khánh Thư