Sinh viên Khoa Hóa học, Trường đại học Sư phạm Huế thực hành tại phòng thí nghiệm. Ảnh: Ngọc Hà
Bước vào giai đoạn mới - giai đoạn hội nhập và phát triển đất nước theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá - để giải quyết có hiệu quả hơn vấn đề việc làm cho sinh viên sau khi tốt nghiệp, theo chúng tôi cần thực hiện tốt các nội dung cơ bản sau đây:
- Thứ nhất, các tổ chức Đảng, chính quyền, đoàn thể phải tuyên truyền, quán triệt cho người lao động nói chung và sinh viên sau khi tốt nghiệp nói riêng nhận thức được rằng việc làm là tất cả các hoạt động tạo ra nguồn thu nhập chính đáng cho người lao động mà không bị luật pháp cấm. Như vậy, để có việc làm, người lao động không nhất thiết chỉ làm việc trong các cơ quan, xí nghiệp Nhà nước. Việc làm có thể tìm ở mọi cơ quan, tổ chức kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, trong mọi doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế và việc làm còn do chính bản thân từng người lao động tạo ra để có thu nhập. Hiểu như thế, sinh viên sau khi tốt nghiệp sẽ có cách nhìn thông thoáng, năng động hơn trong quá trình tìm kiếm việc làm; tránh được mặc cảm tâm lý trước đây cho rằng chỉ đi làm cho các cơ quan, xí nghiệp Nhà nước mới được gọi là có việc làm.
- Thứ hai, bản thân sinh viên sau khi tốt nghiệp đại học, cao đẳng không nên ỷ lại, trông chờ vào sự sắp xếp việc làm của Nhà nước mà phải chủ động, trực tiếp liên hệ với các cơ quan, doanh nghiệp để tìm việc làm hoặc đăng ký tại các tổ chức dịch vụ việc làm để tìm việc làm, tuỳ theo nguyện vọng, khả năng trình độ chuyên môn và sức khoẻ của mình. Sinh viên sau khi tốt nghiệp có quyền làm việc cho bất kỳ người sử dụng lao động nào, ở bất cứ nơi đâu mà pháp luật không cấm. Hơn nữa, để có nhiều cơ hội tìm được việc làm tốt, sinh viên phải xác định ngay từ đầu theo học những ngành nghề phù hợp với năng khiếu, sở trường và phải phấn đấu học tập, rèn luyện không ngừng nâng cao kỹ năng, trình độ chuyên môn, đáp ứng tốt nhất nhu cầu của nhà tuyển dụng. Mặt khác, để có việc làm tốt sinh viên phải chấp nhận đến những nơi còn nhiều khó khăn nhưng có nhu cầu lớn về lao động, phải chấp nhận việc làm thử và thời gian thử việc tại các cơ quan, doanh nghiệp theo quy định của pháp luật. Đồng thời, để có việc làm ổn định, vị trí vững vàng, sinh viên sau khi tốt nghiệp phải làm việc với ý thức tổ chức kỷ luật tốt, năng suất, chất lượng hiệu quả công việc cao.
- Thứ ba, các trường đại học, cao đẳng cần quan tâm hơn nữa đến chất lượng đào tạo mà trước tiên là ở chất lượng đầu vào; cần hướng tới năng lực và kỹ năng ứng dụng thực tế của sinh viên; cần gắn kết giữa đào tạo nguồn nhân lực và nhu cầu của xã hội. Mặt khác, cần có sự điều tra đánh giá thực trạng việc làm của sinh viên sau khi tốt nghiệp, xem hiện nay họ đang làm việc thế nào? hiệu quả ra sao? cần bổ sung những kiến thức gì?... để có sự điều chỉnh phù hợp trong quá trình tổ chức tuyển sinh và đào tạo.
- Thứ tư, Nhà nước cần tăng cường trách nhiệm chăm lo và giải quyết việc làm cho sinh viên sau khi tốt nghiệp. Thông qua chương trình quốc gia về việc làm, quỹ quốc gia về việc làm và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, Nhà nước xây dựng chỉ tiêu tạo việc làm và phân bổ sử dụng lực lượng lao động có trình độ cao một cách thích hợp. Nhà nước cần có chính sách thu hút, ưu đãi để các chủ đầu tư, người sử dụng lao động, doanh nghiệp mở mang ngành nghề, phát triển sản xuất kinh doanh, tạo điều kiện giải quyết việc làm cho nhiều sinh viên sau khi tốt nghiệp. Mặt khác, Nhà nước cần tiếp tục tăng cường đổi mới quản lý nguồn nhân lực ở tầm vĩ mô thông qua các chính sách phát triển nguồn nhân lực; thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động phù hợp với cơ cấu kinh tế mới, tạo nhiều việc làm mới có hiệu quả.
- Thứ năm, các cơ quan, doanh nghiệp cần có trách nhiệm nhiều hơn đối với giải quyết việc làm của sinh viên sau khi tốt nghiệp. Các cơ quan, doanh nghiệp muốn tồn tại và phát triển phụ thuộc và nhiều yếu tố, trong đó đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn cao giữ vai trò đặc biệt quan trọng, nhất là trong điều kiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay. Các cơ quan, doanh nghiệp có quyền tuyển dụng sinh viên tốt nghiệp ở bất cứ trường nào, ngành gì theo yêu cầu của mình.
Vấn đề việc làm cho sinh viên sau tốt nghiệp hiện nay vẫn đang và sẽ tiếp tục đặt ra một cách cấp thiết, đòi hỏi tất cả các cơ quan Nhà nước, tổ chức chính trị, xã hội, doanh nghiệp và mọi người phải quan tâm giải quyết. Tuy nhiên, điều đó không thể giải quyết trong một sớm một chiều, mà là vấn đề xuyên suốt của xã hội từ thời kỳ này qua thời kỳ khác. Thực hiện tốt vấn đề này là lương tâm, trách nhiệm và tình cảm của chúng ta đối với thế hệ trẻ và đó cũng là khát vọng và hy vọng lớn lao của thế hệ trẻ hôm nay.
PGS.TS. Nguyễn Xuân Khoát