Bà Nguyễn Thị Phương Thảo - Tổng giám đốc hãng hàng không VietJet Air của Việt Nam, phát biểu trong một sự kiện ở Dubai. Ảnh: AFP
Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên phê chuẩn Công ước của LHQ về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ (CEDAW) năm 1982 với sự tham gia của phụ nữ vào lực lượng lao động của đất nước ở mức hơn 73%, một trong những mức cao nhất ở Đông Nam Á. Theo báo cáo khoảng cách giới toàn cầu năm 2018 của Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF), Việt Nam nằm trong số 25 quốc gia hàng đầu thế giới về thu hẹp khoảng cách giới trong lao động.
Doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ
Một báo cáo gần đây của Grant Thornton tiết lộ rằng phụ nữ nắm giữ 36% vị trí quản lý cấp cao trong các doanh nghiệp Việt Nam, đứng thứ hai trong khu vực chỉ sau Philippines với tỷ lệ 37,5%.
Việt Nam cũng có một tỷ lệ lớn các doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ. Dựa trên một nghiên cứu của Mastercard năm 2018 về các doanh nhân nữ, 31,3% doanh nghiệp tại Việt Nam thuộc sở hữu của phụ nữ. Con số này đưa Việt Nam đứng ở vị trí thứ 6 trong số 53 nền kinh tế được khảo sát, cao hơn Mỹ, Trung Quốc và nhiều quốc gia châu Âu.
Báo cáo năm 2017 của Tập đoàn Tài chính Quốc tế (IFC) cho thấy 57% doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ ở Việt Nam là doanh nghiệp siêu nhỏ, 42% là doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) và 1% là doanh nghiệp lớn. Chính phủ Việt Nam đang hướng tới mục tiêu có 1 triệu doanh nghiệp vào năm 2020, trong đó hơn 1/3 sẽ thuộc sở hữu của phụ nữ.
Mặc dù được đánh giá cao trong chỉ số của Mastercard nhưng phụ nữ Việt Nam lại xếp trong nhóm thấp nhất về “Chất lượng quản trị” (xếp thứ 47), “Các yếu tố hỗ trợ doanh nghiệp” (thứ 48)... Phụ nữ Việt Nam cũng bị thiệt thòi về phương diện văn hóa khi xếp hạng trong “Nhận thức về văn hóa đối với nữ doanh nhân” thấp hơn hầu hết các thị trường Đông Nam Á.
Nghiên cứu Mastercard cũng ghi nhận sự chênh lệch giữa nam và nữ trên toàn khu vực. Các doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ thường hoạt động nhỏ hơn so với các doanh nghiệp do nam giới điều hành. Phụ nữ cũng hoạt động trong các lĩnh vực dễ bị bất ổn kinh tế như các doanh nghiệp bán lẻ và bán buôn. Ngoài ra, phụ nữ ở Việt Nam cũng phải đôi mặt với khoảng cách giới và chênh lệch thu nhập, cũng như bị quấy rối tình dục.
Hạn chế về vốn
Một phân tích năm 2019 của Tập đoàn tư vấn Boston (BCG) cho thấy, nếu tỷ lệ phụ nữ và nam giới tham gia kinh doanh ngang bằng nhau, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) toàn cầu có thể tăng khoảng 3%-6%, thúc đẩy nền kinh tế toàn cầu tăng 2,5 nghìn tỷ USD. Theo công ty tư vấn, các doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ thường gặp phải 4 loại hạn chế khác nhau: hạn chế về vốn xã hội và con người, bất lợi về tài chính, kỳ vọng về xã hội và văn hóa và các rào cản về thể chế.
Phân tích của IFC và nhận thấy rằng những thành kiến vốn có ảnh hưởng đến khả năng của phụ nữ trong việc tiếp cận tài chính chính thức và các dịch vụ tài chính khác. Trong nghiên cứu, 37% các doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ đã tiếp cận với các khoản vay ngân hàng trong 2 năm qua, so với 47% của các chủ doanh nghiệp nam giới.
Theo báo cáo hợp tác năm 2018 của Hội đồng doanh nhân nữ Việt Nam (VWEC), Quỹ châu Á và sáng kiến kinh doanh Mekong (MBI), nhu cầu về nguồn tài chính của các doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ là rất cao. Báo cáo “Đánh giá nhu cầu của các doanh nghiệp vừa và nhỏ do phụ nữ làm chủ ở Việt Nam” nhận thấy rằng 66% các doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ muốn nhận được hỗ trợ tài chính nhưng chỉ có 20,5% nhận được. Như hiện tại, khoảng cách tài chính ước tính là 1,19 tỷ USD cho các doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ.
Để tiếp tục tăng trưởng nhanh chóng, Việt Nam cần hỗ trợ các nữ doanh nghiệp tiếp cận tín dụng và thị trường. Amy Luinstra, quản lý chương trình IFC và cố vấn giới ở Đông Á-Thái Bình Dương cho biết cần hành động nhiều hơn nữa để kết nối các doanh nghiệp vừa và nhỏ của phụ nữ với các chuỗi giá trị địa phương và toàn cầu.
Tại Việt Nam, môi trường pháp lý tạo nền tảng tốt cho các công ty phát triển chính sách giới toàn diện trong các tổ chức. Tuy nhiên, không dễ để vượt qua định kiến và các chuẩn mực văn hóa vì chúng bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi nhận thức truyền thống về vai trò giới.
Giải quyết các rào cản
Một hệ thống hỗ trợ là rất cần thiết để giúp các nữ doanh nhân Việt Nam thành công. Sáng kiến hỗ trợ Phụ nữ Khởi nghiệp và Kinh doanh (WISE) là một tổ chức hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp do phụ nữ Việt Nam lãnh đạo nhằm giải quyết các thách thức đặc thù về giới thông qua việc cố vấn và gây quỹ. Bên cạnh hỗ trợ, WISE cũng kết nối phụ nữ với các nguồn lực và cơ hội để đổi mới và phát triển.
Năm 2018, VPBank đã ra mắt gói cho vay được thiết kế dành riêng cho các doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ và từ đó đến nay đã giải ngân 12.000 khoản vay. Bên cạnh đó, ngân hàng cũng đã thiết lập quyền tiếp cận miễn phí vào các dịch vụ phi tài chính cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ do phụ nữ lãnh đạo, cho phép họ chia sẻ kinh nghiệm và tìm cơ hội kết nối mới cho doanh nghiệp của mình. Giảm bớt các rào cản tài chính cho phụ nữ có thể trao quyền cho họ, từ đó có thể có tác động tích cực đến sự phát triển kinh tế xã hội, bình đẳng giới và giảm nghèo.
BẢO NGHI (Lược dịch từ The ASEAN Post)