Một trong những gia đình ít con (hoặc con một bề) tham gia cuộc thi “Gia đình hạnh phúc” ở Hương Thủy
“Vận động đằng trời cũng thua”
Nơi tôi sống là vùng nông thôn ven đô Hương Thủy. Năm trước, người o chuẩn bị qua tuổi 40, có 2 con nếp tẻ đủ cả, ghé chơi nhà khoe với ba mẹ: “Em có bầu thêm đứa nữa rồi. Thêm người như thêm chén đũa nhưng về già mình đỡ hiu quạnh, tụi hắn lại có anh có em”. Đến lượt cô họ nhà chồng thủ thỉ: “Tụi em phải sinh cho được con trai. Nếu không chồng em không yên với nhà nội được”.
Đến chuyện nhà hàng xóm. Thương cho nỗi niềm của chị con dâu khi vừa sinh xong đứa thứ 2: “Bà mụ đủ “bột” “nặn” cho em được thằng cu là khỏe rồi, đỡ công sinh tiếp”. Rồi không biết cố tình hay vô ý, ngay cuối năm đó, khi bé thứ hai chưa đến tháng thôi nôi, chị đã mang thai thêm lần nữa. Đến khi bé vừa qua sinh nhật đầu tiên, thì chị nhăn mặt: “Lại giống mẹ nữa rồi”.
Những câu chuyện về những bà mẹ dễ dàng sinh con thứ 3 như thế khá nhiều ở thị xã Hương Thủy. Riêng trong năm 2015 có 6 xã, phường gồm: Phú Bài, Thủy Phương, Thủy Vân, Thủy Lương, Dương Hòa và Phú Sơn đều có tỉ lệ sinh con thứ 3 tăng hơn so với năm trước. Thêm xã Thủy Phù, Hương Thủy có đến 7 địa phương có tỉ lệ sinh con thứ 3 trở lên cao so với mặt bằng chung toàn thị xã.
Theo chị Nguyễn Thị Thu Hương, cán bộ chuyên trách dân số của xã Thủy Phù: Tính từ năm 2005 đến nay, tỉ lệ sinh con thứ 3 trở lên ở Thủy Phù giảm, nhưng vẫn ở mức cao so với toàn thị xã. Nhiều năm liền, chỉ có năm 2012 đạt mức giảm như chỉ tiêu đề ra. Chị Hương cũng phân tích nhiều lý do khiến tỉ lệ sinh con thứ 3 ở Thủy Phù luôn nằm trong tốp trên. Trong đó, chủ yếu là suy nghĩ cần con trai nối dõi, muốn đông con và xem vấn đề áp lực dân số là chuyện của thiên hạ.
Trong nếp nghĩ của người làng Phù Bài (xã Thủy Phù), dù đã có bao nhiêu đứa con mà chưa có con trai thì vẫn còn thiếu. Mỗi nhà mỗi hoàn cảnh. Có nhà chỉ là sự không đồng lòng âm ỉ giữa các thế hệ, nhưng cũng có nhà cha mẹ ra mặt tạo áp lực cho con. Bên cạnh đó, việc Thủy Phù có nhiều lao động nữ làm ăn ở Lào cũng góp phần tạo áp lực cho dân số. Nhiều chị đến trạm y tế xã đặt vòng, được ghi sổ theo dõi, nhưng chỉ thời gian sau trở về là “bụng đã che mặt”, cận đến kỳ sinh nở, đến trạm để tiêm vacxin thai kỳ. Thêm nữa, từ khi có KCN Phú Bài, nhiều chị em thoát ly làm công nhân, được hưởng chế độ thai sản đầy đủ theo quy định nên “rất tích cực” sinh, kể cả người đã có 2 con trai. Cứ như không sinh sẽ thiệt vậy.
Chị Hương chia sẻ đầy tâm trạng: “Chính quyền địa phương và các đoàn thể rất quan tâm, chị em cộng tác viên dân số cũng rất tích cực vận động, nhưng không có chế tài mạnh nên người dân vẫn chưa thay đổi ý thức và hành vi một cách đáng kể. Người ta “viện” đủ lý do để sinh con, thậm chí còn rất tích cực “nộp phạt” theo lệ làng, nên có vận động đằng trời cũng thua. Nhiều nhà mình nhìn rõ nguy cơ dễ sinh thêm con hoặc sinh dày rất cao, tiếp cận vận động là người ta tỏ thái độ. Có người còn suy hoàn cảnh của cán bộ dân số ra để đối phó nữa”.
Đẩy mạnh tuyên truyền là chính
Để khắc phục tình trạng tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên, một trong những giải pháp có ý nghĩa quyết định với không riêng thị xã Hương Thủy là cần nâng cao hiệu quả truyền thông, thuyết phục trực tiếp để người dân chuyển đổi hành vi. Việc này chỉ có thể mang lại hiệu quả thực sự khi có sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng và các chính quyền, đoàn thể. Thực tế, chỉ cần được các cấp lãnh đạo quan tâm và tạo điều kiện thì nhiều “nút thắt” khác sẽ được “mở”, như: kinh phí để duy trì hoạt động các mô hình, hỗ trợ đội ngũ cộng tác viên, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động…
Công tác DS-KHHGĐ ở Hương Thủy hiện đang được các ban ngành phối hợp khá tốt. 100% thôn, tổ dân phố của thị xã xây dựng xong mô hình cụm không sinh con thứ 3 trở lên, nhưng kết quả trong năm 2015 vừa qua cho thấy, chỉ có 2 cụm dân cư đạt 3 năm không có người sinh con thứ ba trở lên (gồm: Võ Xá (xã Thủy Bằng) và tổ 15 (phường Phú Bài). Còn lại đều không đạt do có trường hợp vi phạm. Ngoài mô hình này, các xã, phường ở Hương Thủy cũng đồng thời lồng ghép sinh hoạt, tuyên truyền nội dung DS-KHHGĐ với nhiều mô hình khác, nhưng vì kinh phí còn hạn chế nên hiệu quả đạt được chưa cao.
“Chúng tôi đang làm đề án giảm tỉ lệ sinh con thứ 3 trở lên giai đoạn 2016-2020; trong đó, có nhấn mạnh việc tăng cường sự chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền, sự phối hợp giữa các ban ngành đối với công tác DS-KHHGĐ và duy trì mô hình cụm dân cư không sinh con thứ 3 trở lên. Hy vọng đề án này sẽ sớm được HĐND thông qua và phê duyệt, tạo điều kiện để công tác DS-KHHGĐ thị xã hoạt động có hiệu quả hơn”, ông Nguyễn Văn Trung nói.
ĐỒNG VĂN